عادت مسجد رفتن، نوجوانان را در برابر آسیب‌های اجتماعی مصون می‌کند
مدرس علوم ارتباطات گفت: خانواده‌ها برای مصون ساختن نوجوانان خود...
از آسیب‌های اجتماعی، تربیت دینی فرزندان را جدی بگیرند و با تشویق نوجوانان به مسجد رفتن و انجام فرایض دینی، به آنها کمک کنند تا افرادی مفید، اجتماعی و موفق باشند.
قادر باستانی در گفت‌وگو با خبرنگار جامعه فارس اظهار داشت: نوجوانانِ مسجدی، نسبت به همسالان خود ارتباطات اجتماعی بهتری دارند؛ اعتماد به نفسشان بیشتر است و به دلیل تمرکز بر امور تحصیلی، نمرات بالاتری کسب می کنند. این نوجوانان ارتباطات خوبی با والدین خود برقرار می‌کنند و تضاد و برخورد کمتری با خانواده دارند و شهروندان متعهد و وظیفه شناسی برای جامعه می‌شوند.
وی گفت: امروزه یکی از مشکلات جدی خانواده‌ها، در ارتباط با نحوه تعامل و سبک زندگی نوجوانان است. اختلاف بین نسلی زیاد شده و اغلب والدین از نحوه رفتار و روابط اجتماعی فرزندان خود شکایت دارند. در برخی موارد، این اختلافات به حد غیرقابل‌کنترل می‌رسد و برخوردها حتی به برخوردهای فیزیکی و خشونت‌های خانوادگی کشیده می‌شود.
باستانی با بیان اینکه ریشه اختلافات بین نسلی، در سست شدن سنت ها و عقاید دینی و ضعیف شدن نقش خانواده در تربیت فرزندان است، تصریح کرد: زمانی خانواده نقش اصلی را در تربیت فرزند ایفا می کرد. به تدریج و با پیشرفت جامعه، این نقش افول کرده و جای خود را به مدرسه، گروه دوستان، رسانه‌های ارتباط جمعی مخصوصاً تلویزیون داده است. در حال حاضر والدین، کمتر از 20 درصد وظیفه تربیتی را عهده دار هستند و فرزندان به والدین خود، بیشتر به چشم تامین کنندگان مالی و معیشتی نگاه می‌کنند.
وی اضافه کرد: ورود بی رویه وسایل جدید الکترونیک و تجهیزات مدرن به کشور، بدون اینکه مطالعه و برنامه ریزی خاصی برای برخورد مناسب با اثرات سوء فرهنگی آن انجام شود، باعث شده است نوعی الیناسیون یا از خودبیگانگی در نسل جدید به وجود آید که بخش اعظم اختلاف بین نسلی از همین ناحیه حاصل شده است. اگر وضعیت به همین منوال پیش برود، تا چند سال دیگر شاهد برافراشتن نسلی خواهیم بود که با سنت های دینی و عُرفی جامعه بیگانه است؛ والدین خود را از نظر فکری و عقیدتی قبول ندارد و سبک زندگی مخالف با ساختارهای اجتماعی جامعه دارد.
نویسنده کتاب «اصول و تکنیک های برقراری ارتباط‌موثر با دیگران» گفت: زنگ هشدار برای خانواده ها به صدا درآمده است. نهادهایی که جایگزین خانواده در تربییت نوباوگان کشور شده اند، هیچ کدام کارنامه موفقی نداشته اند. آموزش و پرورش که خط مقدم این مصاف فرهنگی است، در بند بودجه و حقوق و دستمزد کارکنان پُرشمار خود است و فرصتی برای کار پرورشی ندارد. اقدامات کم‌نتیجه پرورشی آن هم در یکسری کارهای کلیشه‌ای و تکراریِ شکلیِ بی‌محتوا خلاصه شده است. تلویزیون که نقش مهمی در تربیت نسل جدید پیدا کرده است، گرفتار مسایل نوستالژیک شده و میدان را دربست به شبکه های رنگارنگ ماهواره ای واگذار کرده است، که علناً و با مهارت بسیار، سبک زندگی غربی را تا منتهی الیه ذهن نوجوانان معصوم کارسازی می کنند.
وی افزود: البته این همه ماجرا نیست. خانواده ها هم درگیر در مسائل اقتصادی و معیشتی کشور، به کل وظیفه تربیت را وانهاده اند و خانه ها حکم خوابگاه برای خانواده ها پیدا کرده است؛ والدین کار می کنند، فرزندان مدرسه می روند و شب دور هم جمع می شوند، شام می خورند و می خوابند. در یک تحقیق دانشگاهی در شهر تهران مشخص شده است که زن و شوهرها در طول 24 ساعت شبانه‌روز، فقط 17 دقیقه با هم گفتگو می کنند.
باستانی، نقش وسایل ارتباطی جدید، مخصوصاً تلفن همراه را مهم دانست و اظهار داشت: ضریب نفوذ موبایل در شهرهای بزرگ به حد اشباع رسیده است. الان کمتر نوجوانی است که موبایل نداشته باشد. این وسیله ارتباطی، فرهنگ و سبک زندگی خاص خود را اکنون به کشور ما تحمیل کرده است. سرویس پیام‌کوتاه یا اس ام اس، ارتباطات نوجوانان را وسیع و کنترل آن را سخت کرده و آنها را در معرض خطر قرار داده است. با گسترش امکانات الکترونیکی و ارتباطی ، فرستادن پیام‌های ایمیل و اس ام اس در طول روز و یا حضور در فیس بوک و سایر شبکه های اجتماعی و چت کردن به یک عادت تبدیل شده و جزو سرگرمی های نوجوانان است . نوجوانان برای یافتن دوست از تمامی راه‌ها وارد می شوند و با تکنولوژی پیشرفته امروزی ، این راه‌ها بسیار وسیع تر و متنوع تر شده است و ممانعت از برقراری این ارتباط ها عملا” امکان پذیر نیست. در کشورهای پیشرفته دنیا، به جهت آسیب‌پذیری، حساسیت فوق‌العاده ای روی وسایل و تجهیزاتی که مورد استفاده کودکان و نوجوانان قرار می گیرد، وجود دارد. کتاب های این گروه سنی، همه ممیزی سخت‌گیرانه می شود. فیلم های سینمایی کودکان از فیلترهای متعدد عبور می‌کند و خلاصه انرژی و هزینه زیادی برای کنترل این وسایل، حتی توسط خانواده ها صورت می‌پذیرد.
وی اضافه کرد: این کارها در کشور ما، نه توسط خانواده ها و نه نهادهای فرهنگی به درستی انجام نمی شود. ارتباطات خارج از عُرف و سُنت نوجوانان باعث شده است، آمارهایی در زمینه آسیب های اجتماعی به ثبت برسد که زیبنده جامعه دینی ما نیست. کاهش سن اعتیاد، کاهش سن فحشا و نظایر آن همان زنگ خطرهایی است که به صدا درآمده و نهادهای متولی فرهنگی، مخصوصاً وزارت آموزش و پرورش و خانواده ها باید به آن توجه جدی کنند.
این کارشناس ارتباطات خاطرنشان کرد: بهترین راه برای مقابله با این تهدید فزاینده، نقش‌آفرینی والدین است. اُنس نوجوانان با مسجد و مراکز دینی اثر معجزه‌آسا دارد. اکنون مساجد به محل عبادت و وقت‌گذرانی سالمندان و همچنین مکانی برای فعالیت های انقلابی نهادها تبدیل شده و جذابیت کمتری برای جذب نوجوانان دارد. به نظر من، اولیای امور، لازم است با درک حساسیت موضوع، محیط مساجد را به فعالیت‌های دینی برگردانند، به نوعی که پذیرای خانواده‌ها با سلایق و دیدگاه‌های مختلف باشد و خانواده ها جذب حضور در مساجد شوند. در این زمینه روحانیت نقش مهمی دارد. خود والدین که تلخی برخوردهای خسته‌کننده با فرزندان نوجوان خود را چشیده اند، پا پیش بگذارند و با تشویق و همراهی فرزندان خود، بر تربیت دینی نسل جدید، همت بیشتری معطوف کنند.
باستانی با بیان اینکه دوره نوجوانی ، دورانی پرالتهاب و مهم برای هر فرد است، گفت: در این دوره ، شخصیت اجتماعی فرد شکل می گیرد و روابط خارج از چارچوب خانواده وسعت می یابد . ارتباط نوجوانان از حدود 13 سالگی ناگهان دچار تغییرات اساسی می شود . بلوغ ، آن چنان تحولی را در آنها ایجاد می کند که انگار تازه متولد شده اند . آنها فراموشکار ، نامرتب و کمی سر به هوا می‌شوند. آنها از طرف دیگر به دلیل این تغییرات ، گاهی خیلی آرام می شوند و در خود فرو می‌روند. اکثر نوجوانان در 13 سالگی مهربان تر از گذشته می شوند . به این ترتیب ، والدین فرصت خوبی دارند تا بیش از پیش با آنها صمیمی شوند . والدین تا می توانند از دوره 13 سالگی فرزند خود استفاده کنند . چون 13 ساله ها خیلی زود سر به هوا می شوند ، تغییر خلق و خو می دهند و به 14 ساله هایی نافرمان و سرکش تبدیل می شوند.
وی به والدین توصیه کرد: در ارتباط با نوجوان، به شخصیت مستقل وی احترام بگذارید و به مشکلات او توجه نشان دهید. این توجه نشان دادن ، او را تشویق می کند که خود برای حل مشکلش اقدام کند . در دوره نوجوانی ، به ویژه در اواخر این دوره ، احساس عدالت مقایسه ای شکل می‌گیرد و فرد به رفتار عادلانه افراد نسبت به خود علاقه مند است . نوجوانان معمولاً در این رابطه ، والدین دوستان خود را برای پدر و مادرشان مثال می زنند و در این زمینه با آنها به گفت و گو می‌پردازند. مثلاً رفتار آنها ، وضعیت اقتصادی و شغلی آنها و وضعیت ظاهری آنها را به رخ والدین خود می‌کشند و خواهان رفتار درست والدین و اطرافیان‌شان هستند .در مراحل بعدی ، نوجوان در زمینه کاهش روابط گرم گذشته خود با گروه همسالانش ، سعی می کند که این امر موجب ایجاد ارتباطات دیگری در زمینه های مختلف اجتماعی شود و چنانچه این روند به خوبی پیش رود ، هویت منسجمی در پایان دوره نوجوانی ایجاد می شود . به این ترتیب ، زمینه های لازم برای برقراری ارتباطات اجتماعی و ایفای نقش‌های مختلف اجتماعی فراهم می گردد.
وی با ذکر این نکته که نوجوانان در زمان برقراری روابط اجتماعی ، به طرز تفکر و اندیشه دیگران در مورد خود اهمیت بسیاری می دهند، تصریح کرد: شیوه ارتباط همسالان ، والدین ، معلمان و سایر بزرگسالان ، تاثیر بسیار مهمی بر تصورات نوجوان از پذیرش خود توسط دیگران برجای می‌گذارد .اگر رشد اجتماعی یک نوجوان به نحو درست انجام پذیرد و او هویت اجتماعی مناسبی پیدا کند ، این نوجوان به عنوان یک جوان اجتماعی مسلط بر مهارت‌های برقراری ارتباط موثر با دیگران، وارد عرصه جامعه می شود و اگر چنین حالتی شکل نگیرد ، انحرافات و ناهنجاری‌های اجتماعی در نوجوان ، دور از ذهن نخواهد بود .
باستانی از نهادهای فرهنگی که متولی کار هستند، خواست کارنامه دو دهه گذشته خود را مرور کنند، فعالیت های بی خاصیت و بی نتیجه را وانهند و طرحی نو دراندازند. وی گفت: اگر خدای نکرده در این کار کوتاهی کنیم، همه ما ضرر خواهیم کرد.
1392/9/23
