اعضای خانواده به خصوص زن و شوهر ، در منزل نیاز به تقسیم کار دارند . در چنین خانواده هایی چاره ای جز این نیست که آقا مسئولیت بخشی از کارهای خانه و رسیدگی به امور فرزندان را به عهده بگیرد . با بزرگ شدن بچه ها به تدریج به آنها آموزش داده شود که کارهای شخصی خود را به طور مستقل انجام داده و در امور منزل به والدین خود کمک کنند .

آقایان به این روایت توجه بفرمایند : در ذیل روایتی رسول گرامی اسلام (ص) به علی (ع) می فرمایند : « ... ای علی ! هر کس از کمک به خانواده اش ابایی نداشته باشد ، این خدمت ، کفاره گناهان کبیره اش شده ، آتش خشم الهی را خاموش و به پاداش کارش ، همسر بهشتی و درجات عالی نصیبش خواهد شد . ای علی ! به همسرش خدمت نمی کند ، مگر کسی که راست گو (صِدّیق) ، شهید و یا کسی باشد که خداوند خیر دنیا و آخرت را در او نهاده باشد».21 نباید از این نکته غافل بود که تنها راه برای رفع مشکلات اقتصادی ، اشتغال خانم نیست و راه های دیگری هم وجود دارد . خیلی وقت ها با اینکه اشتغال خانم سطح درآمد خانواده را بالا می برد ، ولی الزاماً آرامش و رفاهی که انتظارش را می کشیدند در پی ندارد . در واقع اگر اعتدال و قناعت در هزینه ها و مخارج زندگی مراعات شود کمتر با مشکل مواجه خواهیم شد . خیلی وقت ها این بلند پروازی ها ، عجله ها22 ، اسراف ها ، توقّعات بی جا از زندگی ، چشم و هم چشمی ها و امثال آن است که زندگی را بر ما سخت می کند . لطفاً در مورد روایاتی که در این زمینه ذکر می شود تأمل بیشتری داشته باشید :

* علی (ع) می فرمایند : گواراترین زندگی آن است که با قناعت همراه باشد .23

* همچنین حضرت هنگام شهادتشان ، ضمن توصیه هایی به امام حسن (ع) می فرمایند : فرزند عزیزم ، در شوون زندگی و امور عبادی ، میانه رو باش و روشی را انتخاب کن که در حد توانت باشد که بتوانی همیشه آن را انجام دهی .24

21. بحار،ج104،ص132 .

22. که علی (ع) فرمود : «مع العَجَل یکثُر العِثار، یعنی : عجله باعث می شود اشتباه انسان زیاد شود»، منتخب میزان الحکمه،ص329 به نقل از غررالحکم،ش 9740 .

23. «اطیب العیش القناعه»، همان از غرر،ش 2918 .

24. سفینه البحار، ماده قصد .

* امام رضا (ع) می فرمایند : نسبت به مصارف مالی خود و خانواده ات معتدل و میانه رو باش .25

* علی (ع) از مقابل مغازه قصّابی می گذشتند ، مرد قصّاب که گوشت فربهی داشت به حضرت عرض کرد : از این گوشتِ خوب بخرید . حضرت فرمود : فعلاً پول ندارم . قصاب گفت : نسیه می دهم و برای دریافت پولش صبر     می کنم . امام (ع) فرمودند : به جای صبر تو ، من از خوردن گوشت صبر می کنم .26

2. برخی از زوج های شاغل با تنظیم ساعت های کاری غیر هم زمان تلاش می کنند به طور جداگانه به امور منزل رسیدگی کرده و از فرزندان مراقبت کنند . البته این راه حل ممکن است مشکل را در ارتباط با فرزندان رفع کند ، ولی ممکن است خود زن و شوهر به جهت حضور کم رنگ در کنار هم ، دچار مشکلات عاطفی ، هیجانی ، جنسی و ... شوند . برای رفع این مشکل هم در ادامه نکته هایی ذکر خواهد شد .

3. چون زوجین زمان کمتری را در کنار یکدیگر هستند ، لازم است از اوقاتی که در منزلند نهایت استفاده را کرده ، رابطه کلامی بیشتری داشته باشند ، به نیازها و احساسات هم بپردازند و از حضور در کنار هم لذت ببرند . نه اینکه وقتی آقا به خانه رسید سراغ تلویزیون ، روزنامه و ... برود ، خانم هم سراغ تلفن رفته و با دوستان خود گپ بزند و یا مثلاً ورقه های امتحانی دانش آموزانش را تصحیح کند و ... . چنین زندگی سرد و بی روحی خیلی دوام نخواهد داشت و اگر فرزندی هم در میان باشد بیشترین آسیب را خواهد دید .

25. «ولیکن نفقتک علی نفسک و عیالک قصدا»،مستدرک الوسایل،ج2،ص423 .

26. لئالی الاخبار،ص 127 .

4. تا جایی که می شود ساعت های کاری خانم به شکلی تنظیم شود که حضور مفید و پر رنگی در خانه داشته باشد ، به ویژه در مواقعی که شوهر و فرزندان نیاز بیشتری به حضور وی در منزل احساس می کنند .

5. زوجین با یادگیری روش های کسب آرامش و مهارت های مورد نیاز در این زمینه ، از طریق مشاوره ، مطالعه و شرکت در سمینارها و جلسه های مربوط به مباحث خانواده و ... تلاش کنند مسائل ، تنش ها و خستگی ناشی از کار را مهار کرده ، به یکدیگر و به بچه ها منتقل نکنند . طبعاً فرزندان منتظرند تا پدر و مادرشان ار سر کار برگردند تا نیازها و مشکلات خود را با آنها در میان گذاشته و از کمک فکری و عملی ایشان بهره مند شوند ؛ بنابراین حضور فعّال و شادابی از والدین در منزل انتظار می رود .

6. تا آن جا که ممکن است از آوردن و انجام کارهای اداری و شغلی در منزل خودداری شود ، تا دست کم در مدت حضور خود در منزل ، حضوری مفید و پر رنگی داشته ، با توجه کامل به رفع نیازهای جسمانی ، روانی و عاطفی همدیگر توجه شود . برخی از روان شناسان بر این باورند که بیش از اینکه میزان حضور والدین (از نظر زمانی) در خانه مهم باشد ، کیفیت و شدت حضور آنها اهمیت دارد .

7. کسب درآمد ، رسیدن به استقلال مالی و کمک به خانواده توسط زنان ، باعث بی مهری ، منّت گذاشتن ، سرزنش و یا تحقیر اعضای خانواده به خصوص همسر نشود . اغلب این امر موجب ناراحتی ، دلسردی و واکنش های منفی از سوی آنها به ویژه همسر شده و تنش هایی را به وجود می آورد . اصولاً مردها از اینکه خانم هایشان کمک های مالی خود و یا خانواده خویش را به رخ همسر بکشند بسیار دل گیر ، آشفته و عصبی می شوند . به هر حال نقش همسر در منزل به عنوان مرد خانه هیچ گاه نباید کم رنگ شود .

8. والدین با هماهنگی هایی که از قبل بین خود و سایر افرادی که بچه ها با آنها در تعاملند می کنند ، تمام تلاش خود را به کار گیرند که فرزندان از لحاظ تربیتی و الگویی دچار تعارض و دوگانگی نشوند . در این راستا لازم است ایده ها و روش های تربیتی خویش و دلایل این نوع نگرش را با افراد بزرگسال نزدیک به کودک مثل ، پدربزرگ و مادربزرگ ، مربی و پرستار کودک در میان بگذارند و خوب توجیه شوند تا همکاری لازم صورت گیرد .

9. برای جبران بخشی از کاستی ها ، بهتر است زوجین از زمان هایی که در کنار فرزندان هستند بیشترین بهره را ببرند . در این راستا لازم است در مورد روابط اجتماعی و تفر یحات سالم برنامه ریزی کنند : تشکیل جلسه گفتگو خانوادگی ، رفت و آمد به خانه بستگان ، شرکت دسته جمعی در برنامه های اجتماعی همانند حضور در مساجد ، هیات های مذهبی و امکان زیارتی و سیاحتی ، رفتن به دامن طبیعت ، بازی و ورزش های گروهی رفتن به پارک و شهر بازی و باغ وحش ، خوردن غذا در بیرون و آشپزی دسته جمعی در منزل و مواردی مثل آنها .

* حضرت رضا (ع) در مورد ضرورت تفریحات سالم در زندگی می فرمایند : از لذت های دنیوی نصیبی برای کامیابی خویش قرار دهید و خواسته های دل را از راه حلال برآورید و مراقب باشید در این کار به مردانگی و شرافتتان آسیب نرسد و دچار اسراف نشوید . تفریح  و سرگرمی های لذت بخش ، شما را در اداره زندگی یاری    می کند و با کمک آن بهتر به امور دنیای خویش موفق خواهید شد .27

* حضرت در حدیثی دیگر نیز چنین می فرمایند : کوشش کنید اوقات روز شما چهار بخش باشد . زمانی برای بندگی خدا و مناجات با او ، زمانی برای کار و تلاش برای امرار معاش ، زمانی برای رفت و آمد و همنشینی با برادران مورد اعتماد و کسانی که شما را به عیب هایتان آگاه می کنند و در باطن نسبت به شما اخلاص و صفا دارند و زمانی را به تفریحات سالم و لذت بخش و به کمک نشاط و سروری که از تفریح سالم به دست می آورید توان انجام وظایف قبلی را به دست خواهید آورد .28

27. بحار،ج17،ص208 .

28. بحار،ج،75ص321؛ تحف العقول،ص409 و فقه الرضا،ص327 .

10. «استرینگر» احساس تعهد شخصی را در موفقیت رابطه زن و شوهر شاغل موثر می داند و معتقد است :

زوج هایی که نسبت به شغل خود احساس تعهد دارند ، رضایت زناشویی بیشتری تجربه می کنند .

این زوج ها انعطاف پذیرند و تصمیم هایی می گیرند که مورد رضایت هر دو می باشد . برای مثال ، آنها به زندگی و ارتباط با هم تمایل دارند و خود را با اشتغال همدیگر سازش می دهند ، علایق و فعالیت های اوقات فراغت مشترکی دارند و زمینه های خودشکوفایی را در یکدیگر فراهم می سازند .

آنها وقت بیشتری را با یکدیگر می گذرانند .

درباره محدودیت های خود واقع بین هستند و انتظار ندارند به همه خواسته هایشان برسند . اگر زن و شوهر به شغل خود صرفاً به عنوان وسیله ای برای امرار معاش نگاه می کنند ، توقع نداشته باشند که رابطه شان با هم مطلوب باشد . به بیان دیگر برخی از مشکلات زن و شوهرهای شاغل به این جهت است که آنها به شغل خود علاقه ای ندارند و نسبت به آن احساس مسئولیت و تعهد نمی کنند . این مسأله باعث می شود خیلی زود از کار کردن خود احساس خستگی کنند و نوعی احساس فشار روانی بکنند . حال ، اگر این خستگی و فشار را به اعضای خانواده منتقل کنند معلوم است که چه نتیجه ای در پی خواهد داشت . بنابراین شایسته است افراد به ویژه خانم ها از همان ابتدا سراغ شغل هایی بروند که به آن علاقه دارند حتی اگر درآمدش کم باشد ، چرا که احتمال موفقیت و خلاقیت در کاری که از روی علاقه انجام می شود ، بیشتر بوده و احساس آرامش و امنیتی که از آن به دست می آید در دراز مدت به نفع خود و خانواده خواهد بود . لازم است زوج ها نسبت به محدودیت های یکدیگر واقع بین باشند . به هر حال اشتغال خانم در کنار مزایا و برکاتی که برای زندگی دارد محدودیت هایی هم دارد . به قول معروف «هر که خربزه می خوره پای لرزش هم باید بشینه». حالا که با خانم شاغل ازدواج کرده اید به دور از انصاف و مردانگی است که انتظار داشته باشید همه چیز در خانه مرتب باشد ، غذا به موقع آماده شود ، لباس ها شسته و اتو شده باشند ، و ... ، بلکه تا آن جا که ممکن است با انجام کارهای شخصی مثل شستن و اتو کردن لباس های خود ، جمع آوری وسایل شخصی خویش و مانند آن ، بخشی از بار روی دوش خانم را کم کرده ، با فراهم کردن فرصت هایی برای استراحت وی از تلاش های ایشان قدردانی کنید . در چنین خانواده هایی لازم است تصمیم های مهم زندگی ، و چه بهتر که همه مسائل خانوادگی ، با مشورت و همفکری همدیگر صورت گیرد . خودرأیی و تک روی می تواند آفت این خانواده ها باشد .

11. در همه حال باید به این نکته توجه داشته باشیم که کار و اشتغال مقدمه ای برای زندگی بهتر است و خودِ کار نباید به عنوان هدف زندگی تلقّی شود . بسیاری از افراد با این هدف مشغول به کار می شوند که چرخ زندگی را بچرخانند و نیازهای اقتصادی خانواده را رفع کنند ، ولی متأسفانه در بیشتر موارد در میانه راه ، هدف گم می شود و خود اشتغال ، یکی از مشکلات زندگی و عامل تنش در روابط خانوادگی می شود . برای همین لازم است هر چند وقت یک بار اعضای خانواده دور هم بنشینند و در مورد کارهای هم ، از یکدیگر بازخورد بگیرند و مدام این سوال را از خود بپرسند که آیا کار برایشان مهم است یا زندگی خانوادگی ؟ اگر در پاسخ متوجه شدند که کار مهم تر شده ، باید در رفتار خود تجدید نظر کنند ؛ قبل از اینکه خیلی دیر شده باشد .

12. شایسته است زن و شوهر شاغل ، در محیط کار حریم عفّت و نجابت را رعایت و در تعامل با افراد نامحرم نسبت به صحبت های غیر ضروری ، درد دل کردن و شوخی و مزاح ، خویشتن داری کنند و این نیاز و احساس و شور و هیجان خود را با همسر خود رفع کنند ؛ بنابراین در صورت امکان از حضور در مشاغلی که محیط خلوت با نامحرم را فراهم می کند اجتناب کرده ، در همه حال ، به خصوص در محیط کار ، مقابل نامحرم رفتاری توأم با وقار ، جدّی و متکبرانه داشته باشند . همچنین در کیفیت ، رنگ ، اندازه و جنس پوشش و نیز آرایش خود حدود شرعی را رعایت کنند تا در دام چشمان آلوده و دل های ضعیف و هوسران مردان و زنان گرفتار نشوند ، که یک لحظه غفلت ...!

13. در مورد احساس گناهی که به مادر دست می دهد ، به نظر می رسد یکی از روش های مقابله با این احساس در مادران ، ایجاد تغییر در باورهای منفی است . حضور 24 ساعته در کنار فرزندان مهم نیست ، بلکه در این جا کیفیت مادری مطرح است . آموزش کودکان در سنین پایین تر می تواند بازدهی بیشتری نسبت به سنین بالاتر داشته باشد . مادر می تواند از کودکی به آموزش مهارت های زندگی بپردازد و با استقلال کودک ، احساس گناه ناشی از عدم حضور خود را کاهش دهد . در این شکل از آموزش می توان مسئولیت ها را در قالب بازی به کودکان سپرد . برای مثال ، از کودک بخواهیم تا گردگیری کند ، در آماده کردن سفره و جمع کردن آن کمک کند ، وسایل و اسباب بازی هایش را سر جایش قرار دهد و مانند آن . کودکانی که دوره پیش دبستانی مهارت های زندگی را در قالب بازی آموخته اند ، در دوران مدرسه بر اساس نیاز خود آن مهارت ها را به کار می برند . ما می توانیم استقلال این کودکان را علاوه بر حل مشکلات روزمره ، در امور مدرسه نیز ببینیم . در مورد اخیر ، پدر و مادر پس از برگشت به خانه در جایگاه راهنما قرار می گیرند و لازم نیست بار کمک به حل تکالیف کودک را به دوش بکشند . چنین آموزشی گرچه به کندی اثر         می گذارد ، ولی نتایج عمیقی را از لحاظ موفقیت تحصیلی و سایر موقعیت های زندگی کودک بر جا می گذارد . اگر از کودکی چنین آموزش هایی انجام و در نظر گرفته شده باشد ، در دوران نوجوانی مادر به علت کم کاری بچه ها در انجام کارهای منزل دارای آرامش بیشتری بوده و فرصت پیدا می کند که ارتباط بیشتری با بچه ها داشته باشد . حتی مادرانی که نسبت به تغذیه کودک ، بیش از اندازه توجه داشته و وقت صرف می کنند ، می توانند گاهی با فراهم کردن غذاهای ساده تر ، فرصت بازی کردن با فرزندانشان را ایجاد کنند .

14. ارائه الگوی مناسب اشتغال برای زنان ، توسعه مشاغل نیمه وقت و مشاغل خانگی ، توسعه مشاغل محلی ، امکان به دست آوردن فرصت شغلی پس از وقفه چند ساله به دلیل انجام فعالیت های مادرانه ، کم کردن اختلاط در محیط کار ، حذف کشیک های غیر ضروری در ساعات شب و ایجاد فرصت های جدید در عرصه های متناسب با روحیات زنان از جمله کارهایی است که بر عهده مسئولین و تصمیم گیرندگان کشور است .

92/4/26

ارسال نظر :نام : اي ميل : سایت : نظر شما : کد امنیتی