تربیت کودک در سبک زندگی اسلامی
زندگی انسان، ابعاد مختلف، دارد و هر بعد، ناظر بر یکی از نیازهای اوست.
هریک از جنبه های زندگی انسان وسعت و دامنه وسیعی دارد. ما ناگزیریم که براساس نیازهایمان، طرح و برنامه، آماده و هدف تعیین کنیم. تعیین هدف های مطلوب، به دقت در تشخیص نیاز بستگی دارد. با اینکه تعیین هدف، گامی بسیار مهم و اساسی است، اما نباید فراموش کرد که به تنهایی، مفید نخواهد بود. باید روشها و وسایل رسیدن به هدف را نیز آماده کنیم تا با به کار بردن اصول دقیقی، هدفهایمان را تحقق بخشیم. یادگیری و آموزش، یکی از ابعاد زندگی انسان و از مهم ترین لوازم زندگی او محسوب می شود و شاید وجه تمایز او و حیوان باشد. به همین دلیل آموزش از ابتدای خلقت، به همواره انسان وجود داشته است و تا به حال دوران مختلفی را پشت سر گذاشته است. کودکان به عنوان، بخش مهمی از این جامعه، مستثنی از این قضیه نخواهند بود. یکی از نیازهای مهم در حوزه کودکان، مساله آموزش و یادگیری آن ها در زمینه های مختلف است. امروزه اهمیت وضرورت آموزش و پرورش پیش دبستانی پیش از قبل مد نظر و توجه می باشد.افزایش متقاضیان این دوره،ضرورت غنا و کیفیت این دوره را افزایش داده است.
دوره دوم كودكي كه سنين سه تا شش سالگي را دربر مي‌گيرد، دوره پيش از دبستان ناميده مي‌شود. بنا به اعتقاد بسياري از بزرگان، علما و مربيان تربيتي، نخستين سال‌هاي زندگي كودك، بهترين زماني است كه كودك بيش از هر زمان ديگر، براي رشد، يادگيري و آموزش آماده‌تر است بنابراين اگر امكانات لازم و زمينه‌هاي مناسب براي كودك فراهم شود، شخصيت، يادگيري و هوش او گسترش قابل ملاحظه‌اي مي‌يابد. بدون ترديد هر كودكي داراي مجموعه‌اي از استعدادهاي نهفته و توانايي‌هاي بالقوه است و تجارب سال‌هاي اوليه هر كودك در چگونگي تشكيل شخصيت و رشد و كمال نهايي او بسيار مؤثر است. در اين زمينه يكي از روانشناسان به نام «آدلر» اظهار مي‌دارد: به طور كلي در چهار تا پنج سالگي شخصيت، منش، رفتار و سبك خاص زندگي هر فرد مشخص مي‌شود و اين روال تقريباً تا آخر عمر ادامه مي‌يابد. لذا باتوجه به اهميت تأثيرپذيري آموخته‌هاي كودك در آينده و آمادگي او براي رشد و تكامل و سهولت در امر يادگيري مطالب، به هيچ وجه نبايد فرصت آموختن و فراگرفتن را، از كودكاني كه سال‌هاي اوليه زندگي خود را سپري مي‌كنند، دريغ كرد. اگر چه هيچ چيز نمي‌تواند جاي پرمهر خانواده را بگيرد، ولي خانواده‌ها به تنهايي نمي‌توانند نيازهاي آموزشي و تربيتي فرزندان خود را برطرف كنند. به عنوان مثال، يكي از مهمترين احتياجات كودكان در دوره پيش‌دبستاني، معاشرت و بازي با همسالان خود است، كه والدين به راحتي نمي‌توانند اين موقعيت را در خانه براي فرزندان خود، مهيا كنند.
رشد هوشی کودک بین تولد تا ۴سالگی است یعنی ۵۰% از رشد هوش در این سن وحدود ۳۰% بین چهار تا هشت سالگی و۲۰% ماباقی از هشت سالگی به بعد شکل می گیرد. (بلوم ۱۹۶۴، دکتر مفیدی ۱۳۶۸).
براساس تجربیات وبررسیهای روان شناختی وتربیتی، سالهای اولیه زندگی کودکان نقش اساسی در رشد وپرورش آنان ایفا می نماید. چرا که ۸۰%شخصیت کودک ظرف 6 سال اولیه حیات او شکل می گیرد . براین اساس آموزش و پرورش پیش دبستانی از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و تلاش عمده دولتها براین بوده است که همه روزه تعداد بیشتری از کودکان تحت پوشش آموزشهای این دوره قرار گرفته وبا توجه به ویژگیها ونیازهای فردی از آموزشهای مناسب وسازنده برخوردار گردند.اولین ارتباطات انسانی اجتماعی کودکان در دوران پیش دبستانی شکل گرفته و در واقع پایه های اولیه اعتماد به نفس ، مسئولیت پذیری و استقلال و خلاقیت کودکان در دوران پیش از دبستان استوار میگردد. توجه دقیق ومناسب به رشد وشکوفائی استعدادهای کودکان کمک می نماید.
سرمایه گذاری در امور کودکان پیش دبستانی آثار پیشگیرانه به آسیب های دوران نوجوانی وجوانی وبزرگسالی دارد. بسیاری از انحرافات اخلاقی ریشه در کمبودهای روحی و روانی دوران کودکی دارند. ارتباط اولیه کودک با الگوهای شخصیتی، آینده او را رقم میزنند. برخلاف نگرش عمومی مبنی برعدم سود آوری، سرمایه گذاری در مراکز پیش دبستانی به معنای تربیت خلاق ، هدفمند وآگاه آینده هر ملت و عامل بازدارنده بسیاری از آسیب های اجتماعی می باشد . در مقطع آموزشی پیش دبستانی، والدین و مربیان کودک به شناسایی توانایی های بالقوه کودکان و رشد و توسعه چنین تواناییهایی مبادرت نموده، شعور و رفتارهای روانی کودک شکل گرفته و هدایت صحیح تجربیات کودک به خصوصیات روانی می انجامد که شخصیت او را پرورش می-دهند .
در جریان آموزش پیش دبستانی است که کودک شناخت نزدیک و واقعی از خود به دست آورده وخواسته های او به عنوان تبلوری از رشد عاطفی و عقلی و اجتماعی شکل می گیرد.
بنابراین آموزش پیش دبستانی به عنوان بخشی از مراحل آموزش و پرورش از اهمیت بسیاری برخوردار است سالهای اولیه ی کودکی دوره ای حساس در رشد فیزیکی، ذهنی و شخصیتی کودکان محسوب می گردد. تأثیر آموزشهای این دوره در شکل دهی موفقیت های تحصیلی کودکان در سالهای بعد، افزایش روز افزون متقاضیان این دوره، مبین ضرورت تهیهی برنامه های کیفی و غنی در این دوره می باشد. مبانی تعلیم و تربیت، نگرش در آموزه ها و سیره ی زندگی پیشوایان دین و نظریه های دانشمندان و روان شناسان نیز بر این نکته تأکید دارد.
در کشور ما مراکز پیش دبستانی زیادی، فعالیت میکنند. این مراکز در تبلیغات خود برنامه های بسیاری را به عنوان، طرح های آموزش خود معرفی می کنند. متاسفانه در برنامه های اکثر این مراکز، توجه ای به نیازهای ضروری کودکان، رشد فکری و ارزش های اخلاقی و دینی جامعه نمیشود. حتی برنامههای موجود هم در عمل به خوبی اجرا نمی شوند. در واقع بیشتر این مراکز، در واقع محلی برای نگهداری کودکان و سرگرم کردن آن هاست و البته گرفتن عکس های یادگاری دوران کودکی و آموزش رقص!!! در مراکز پیش دبستانی موجود، فعالیت های جدی و هدفمند، به ندرت صورت می گیرد و مراکز کمی هستند که به پشتوانه تجربه و علم، ضرورت و اهمیت این مقطع را درک کرده و به طوری جدی به تربیت کودکان میپردازند. اغلب مراکز پیشدبستانی روش خاصی برای تعلیم و تربیت کودکان در نظر نگرفته و ساعات حضور کودکان در مراکز را با تماشای کارتون، رقص و بازیهای بیهدف پر میکنند و نسبت به درونی کردن و آموزش ارزشهای دینی و اخلاقی توجه جدی نداشته و به بازگویی و بیان چند گزاره اخلاقی و دینی به کودکان، اکتفا میکنند. متاسفانه متولیان امر تعلیم و تربیت کودکان، به حساسیت و اهمیت این دوره پی نبرده و به سادگی از کنجکاوی، پرسشگری کودکان میگذرند. این در حالی است که در دین مبین اسلام هم، بر آموزش و پرورش کودکان به دلیل انعطاف و آمادگی ذهنی، تاکید زیادی شده است. آموزش برای تفکر و حفظ روحیهی پرسشگری، از همین سنین آغاز میشود و راهگشای مقاطع و دروههای بعد زندگی خواهد بود.
پیشنهاد میشود بازنگری جدی نسبت به برنامهها و اهداف جزئی مقطع پیش از دبستان صورت گرفته و نظارت صحیح و دقیق بر این مراکز اعمل شود
سيده زهره جوادي
