آیا مراسم عزاداری از دوران صفویه رواج یافت؟
عزاداری بر امام حسین (ع) از زمان شهادت او بوده است؛ ولی تا زمان آل بویه (در سال 352 ق) این عزاداری مخفی بود. قبل از قرن چهارم، عزاداری برای امام حسین (ع)، علنی نبود و نهانی در خانه‌‌ها انجام می‌گرفت؛ اما در نیمۀ دوم قرن چهارم، سوگواری در روز عاشورا آشکار و در کوچه و بازار انجام می‌یافت.
عموم مورخان اسلامی- مخصوصاً مورخانی که وقایع را به ترتیب سنواتی نوشتهاند؛ از قبیل ابن الجوزی در کتاب منتظم و ابن اثیر در کتاب الکامل و ابن کثیر در کتاب البدایه و النهایه و یافعی در مرآت الجنان و ذهبی و دیگران- در ضمن ذکر وقایع سال 352 و سال‌های بعد از آن، کیفیت عزاداری شیعه را در روز عاشورا نوشتهاند.
به قول همدانی: در این روز، زنان، موی پریشان در حالی که [به رسم عزاداری] صورت‌های خود را سیاه کرده بودند، در کوچه‌ها به راه افتادند و برای عزای امام حسین (ع) سیلی به صورت خود می‌زدند.
بنابر گفتۀ شافعی: این نخستین روزی بود که برای شهیدان کربلا 
سوگواری می‌شد. ابن کثیر در ضمن وقایع سال 352 گفته است: که اهل تسنن قدرت منع شیعه را از این اعمال نداشتند؛ زیرا شمارۀ شیعه بسیار و نیروی حکومت نیز با ایشان بود.
از سال 352 تا اواسط قرن پنجم- که آل بویه از میان رفتند- در بیشتر سال‌ها مراسم عاشورا به ترتیب مزبور، کم و بیش انجام می‌گرفت و اگر عاشورا با عید نوروز یا مهرگان مصادف می‌گردید، انجام مراسم عید را به تأخیر می‌انداختند.
در همین سال‌ها که فاطمیّه و اسماعیلیّه، تازه مصر را به تصرف آورده و شهر قاهره را بنا نهاده بودند، مراسم عاشورا در مصر انجام می‌یافت. بنابر نوشتۀ مقریزی: در روز عاشورای 363، جمعی از شیعه مطابق معمول خود (از این جمله معلوم می‌شد که مراسم مزبور در سال‌های قبل نیز معمول بوده است)، به مشهد کلثوم، و نفیسه (از فرزندان امام حسن (ع)) رفتند و در آن دو مکان، شروع به نوحه‌گری و گریه بر امام حسین (ع) کردند. مراسم عاشورا در زمان فاطمیان هر سال برپا می‌شد: بازارها را می‌بستند و مردم دسته‌جمعی در حالی که با هم ابیاتی در مصیبت کربلا می‌خواندند و نوحه‌گری می‌کردند؛ به مسجد جامع قاهره می‌رفتند.
بعد از آن به دلیل در انزوا قرار گرفتن تشیع، مراسم عزاداری خیلی علنی نبود، هرچند وضعیت بهتر از قبل زمان آل بویه بود. آنچه از بعضی منابع به دست می‌آید- خصوصاً کتاب روضه الشهدا کاشفی- قبل از زمان صفویه نیز مجالس سوگواری برای اباعبدالله (ع) برپا می‌شده است. پس از صفویه به دلیل ترویج تشیّع، عزاداری شکل عام و علنی‌تری به خود گرفت.
