حسادت نوعی احساس عاطفی است که عده‌ای آن را اکتسابی و عده‌ای فطری می‌دانند. این حالت احساسی در میان نوع انسانی سابقه‌ای دیرینه دارد و در قرآن کریم نیز درباره حسادت قابیل و برادران یوسف داستان‌هایی وجود دارد. وقتی انسان با پیشرفت یا موفقیت بیش از اندازه دیگران مواجه شود، حالتی به او دست می‌دهد که به آن احساس کهتری یا حقارت می‌گویند.

درجات این احساس در افراد مختلف متفاوت است. اگر احساس کهتری در فردی شدت یابد به صورت حسادت درمی‌آید. حسادت در افراد مختلف شدت و ضعف دارد لیکن بزرگسالان به علت موقعیت اجتماعی و اهمیتی که برای روابط اجتماعی قائل هستند، این احساس را کمتر از خردسالان ظاهر می‌سازند. برخی روان‌شناسان بر این باورند که حسادت در سن 15 تا 16 ماهگی در کودکان آشکار می‌شود و در دو زمان یعنی از سن 2 تا 5 سالگی و دوران بلوغ به اوج خود می‌رسد. شاید بتوان گفت که شدیدترین مرحله حسادت، در دوران پیش از 5 سالگی است زیرا در این دوران کودک کاملاً به والدین خود وابسته است و همه نیازهای او به ویژه نیازهای عاطفی و روانی توسط آنها ارضا می‌شود و والدین تنها افراد مورد علاقه کودکان هستند.

شیوه‌های بروز حسادت

کودکان خردسال صریح‌تر هستند و بدون سیاست و پرده‌پوشی، حسادت خود را نشان می‌دهند. آنها به طور مستقیم به شما می‌گویند که از نوزاد تازه وارد متنفرند، یا آشکارا و پنهان به او صدمه می‌زنند. کودکان بزرگتر ممکن است حسادت خود را سرکوب کنند که در این صورت حسادت تغییر شکل می‌دهد و به صورت نشانه‌ها و بدرفتاری‌هایی ابراز می‌شود.

بنابراین وقتی کودکی از برادرش متنفر است ولی حق ندارد که احساساتش را بیان کند ممکن است این گونه تصور کند که برادرش را از پنجره به پایین پرت کرده است. این کودک دچار خیالات ممکن است به قدری وحشت‌زده شود که به طرف رختخواب برادرش برود تا ببیند که آیا او هنوز آنجا هست یا نه؟ او ممکن است از این که برادر را در سلامت و آرامش یافته است به قدری خوشحال شود که والدینش واکنش او را به حساب علاقه و محبت او نسبت به برادرش بگذارند. گاهی برخی از کودکان از غذا خوردن خودداری می‌کنند، دچار بی‌اشتهایی می‌شوند یا تمارض می‌کنند و خود را به مریضی می‌زنند یا ترس بی‌جا از خود نشان می‌دهند. همه‌ آن کارها به خاطر این است که توجه والدین را بیشتر به خودشان جلب کنند و از توجه آنها نسبت به فرد مورد حسادت بکاهند.

علل حسادت را بشناسیم

ورود نوزاد دوم در خانواده برای کودک یک بحران بزرگ را به وجود می‌آورد. او که تا آن زمان مورد توجه والدین بوده است با آمدن نوزادی دیگر موقعیتش را در خطر می‌بیند، این وظیفه والدین است که با رفتارهای مناسب خود محیط را برای او آرام نگاه دارند و با محبتشان وضعیت کودک را متعادل‌تر کنند.

هر قدر فاصله تولد بین دو کودک کمتر باشد احتمال بروز حسادت بیشتر است. گاهی حسادت در اثر تبعیض اولیای مدرسه، عدم توانایی در درک و فهم دروس، ترس از شکست و مردود شدن از امتحان یا آزار شاگردان بروز می‌کند. واکنش کودک اغلب به صورت حسادت، تمارض فرار از مدرسه، بی‌انضباطی و یا بی‌تفاوتی و بی‌رغبتی تحصیلی و بالاخره عقب‌ماندگی تحصیلی تظاهر می‌کند.

ابراز علاقه و محبت و ایجاد امنیت خاطر

مهم‌ترین روش پیشگیری از حسادت، ابراز علاقه و محبّت، درک و ایجاد امنیت خاطر همراه با انضباط عادلانه است. زمانی که مادر فرزند دیگری به دنیا می‌آورد باید برنامه‌ها طوری تنظیم گردد که از بروز حسادت جلوگیری شود. کودک بزرگتر در آن زمان نباید به مهدکودک فرستاده شود و اتاق خوابش نیز نباید تغییر یابد. باید هر نوع تغییر، مدت‌ها قبل از تولد نوزاد جدید صورت گیرد، کودک را باید برای خرید وسایل نوزاد همراه برد و حتی بهتر است به کودک پول داد تا چیزهایی برای نوزاد خریداری کند. اگر مادر به بیمارستان می‌رود بهتر است کودک در منزل خودش باشد به شرطی که شخصی را که قرار است از او مراقبت کند دوست داشته باشد وگرنه بهتر است به منزل یکی از اقوام نزدیک که مورد علاقه کودک است فرستاده شود. باید کودک بزرگتر را به مراقبت از نوزاد تشویق کرد مثلاً کودک بزرگتر در استحمام و عوض کردن پوشک او به مادر کمک کند و اشیای لازم را برایش بیاورد به شرطی که موافق این کار باشد وگرنه نباید وی را وادار به اطاعت و انجام چنین کارهایی کرد. اگر کودکی می‌خواهد نوزاد را نوازش کند و با او بازی کند والدین باید اجازه این کار را به وی بدهند و در عین حال مراقبش باشند تا آزاری به نوزاد نرسد.

وقتی که مادر نوزاد را بغل می‌کند بهتر است پدر با سایر اعضای حاضر در منزل، کودک بزرگتر را در آغوش گیرند و او را نوازش کنند. باید کوشش کرد که کودک مطمئن شود والدین، او را مانند سابق دوست دارند. وظیفه والدین است که عصبانیت و حسادت فرزند را تحمل کرده آن را بپذیرند نه این که مانند او عکس‌العمل نشان دهند.

حسادت همیشه بد نیست

حسادت همیشه تأثیر منفی ندارد بلکه مانند عواطفی نظیر ترس، مفید نیز هست و در صورتی که میزان آن معقول و منطقی باشد حتی سازنده هم می‌تواند باشد زیرا کودک در آن صورت با استقامت و آزادمنش‌تر می‌شود. حسادت مثبت یا غبطه، باعث تلاش بیشتر برای رسیدن به هدف می‌شود. تفاوت غبطه با حسادت در این است که حسود نابودی محسود یا نابودی نعمت محسود را طلب می‌کند اما شخصی که غبطه می‌خورد احساس می‌کند عقب‌ مانده است و دیگران از او جلوتر هستند. این اندیشه نیاز به تلاش و کوشش بیشتر در فرد به وجود می‌آورد و این خود انگیزه‌ای برای موفقیت و پیشرفت می‌شود.

هر فرد با گذشته خودش مقایسه شود نه با دیگری

از توجه و محبت افراطی به نوزاد در حضور دیگر فرزندان باید پرهیز کرد و نیز برای خوشایندی دیگر کودکان نباید از نوزاد بدگویی نمود. مسأله حسادت کودک را نسبت به نوزاد نباید در حضور وی برای اطرافیان یا میهمانان تعریف کرد، زیرا شاید این توضیح دادن و محبّت نمودن باعث وسوسه کودک برای حسادت بیشتر شود. با توجه به شرایط سنی مختلف و تفاوت‌های فردی فرزندان، طبیعی است که نمی‌توان تفاوت قائل نشد اما از تبعیض باید به شدت پرهیز کرد. از مقایسه کردن فرزندان خانواده با افرادی که بهتر از او درخشیده‌اند باید اجتناب کرد. اگر قرار است مقایسه‌ای صورت گیرد با هر فرد با گذشته خودش مقایسه شود نه با دیگری. کمبود نقایص بدنی، ضعف و ... کودک نباید در حضور دیگر کودکان یا بزرگسالان مطرح شود. زیرا این امر عامل ایجاد احساس حقارت و حسادت است. از توسل به فشار، اجبار، تهدید، سرزنش و یا احیاناً تنبیه برای درمان حسادت باید پرهیز کرد. زیرا این افراد بیش از دیگران نیازمند محبّت و مهربانی هستند.

چه کار کنیم بچه‌ها لوس نشوند؟

اول از همه باید قوانینی معین و دقیق داشته باشیم و بچه‌ها را نیز تشویق به رعایت این قوانین کنیم. این کار- لوس نکردن بچه‌ها- کاری سخت اما مهم در تربیت موفق بچه‌ها است.

ارسال نظر :نام : اي ميل : سایت : نظر شما : کد امنیتی