سؤال و جواب درباره شيردهي
بعضی مادران فکر میکنند که شیر کافی ندارند، آیا این موضوع صحت دارد؟
باید به این مادرها بگویم که جای هیچ نگرانی نیست. در ابتدای شیردهی، شیر مادر بسیار غلیظ و کم است اما همین شیر که آغوز یا کلستروم نام دارد برای نوزاد شما کافی است. این شیر از نظر پروتئین و چربی بسیار غنی است. به خاطر داشته باشید که این شیر را نباید بدوشید و دور بریزید. چون همین شیره غلیظ و اندک رشد نوزاد شما را تسریع میکند و آنتیبادیهای لازم را به بدن نوزاد میرساند.
فرآیند تغذیه با شیر مادر بر اساس مکانیسم عرضه و تقاضا عمل میکند. هر قدر کودک بیشتر مک بزند، شیر بیشتری تولید میشود. پس از چند روز اول، وضعیتی برقرار میشود که حتماً شیر کافی به کودک برسد. استفاده از شیر خشک به طور همزمان و خودسر ممکن است این تعادل را برهم بزند.
برای این که شیر کافی به کودکتان برسد، باید رژیم غذایی متعادلی را برای خودتان در نظر بگیرید و مایعات فراوان بنوشید. سعی کنید انرژی لازم برای شیر دادن به نوزاد را از طریق خوردن غذاهای سالم مثل میوه، سبزیجات و لبنیات تأمین کنید، نه از طریق کربوهیدراتهای شکردار.
آیا کودک من شیر کافی میخورد؟
شما با توجه به چند علامت میتوانید متوجه این موضوع شوید. اگر سینههای شما پس از شیردهی نرم و خالی به نظر میرسد و کودک پس از شیر خوردن خوابآلود و راضی است، پس شیر شما کافی است. معمولاً کودکی که با شیر مادر تغذیه میشود و شیر کافی دریافت میکند در روز حدود 6 تا 10 پوشک خیس میکند. حال اگر تغذیه کودک کافی نباشد کودک خسته و بیقرار است و ادرارش زیاد و کافی نیست.
اگر کودک در هفتههای اول حدود ده درصد از وزنش را از دست بدهد باید در مورد شیر خود با پزشک مشورت کنید. شاید مشکلی وجود دارد که بدن شما شیر کافی تولید نمیکند. شاید هم با شیر کمکی مشکل شما حل شود. اما به هر حال شیر خود را قطع نکنید و به دنبال علت کم بودن شیر بگردید.
آیا تغذیه با شیشه شیر در شب کار درستی است؟
بعضی از مادران شیر خود را میدوشند و در شیشه میریزند و میگذارند افراد دیگر در شب کودک را با آنها تغذیه کنند. اما اگر میخواهید این کار را انجام دهید بهتر است تا یک ماه صبر کنید. خوردن شیر با شیشه بسیار راحتتر از خوردن شیر با پستان است و اگر کودک شما به خوردن شیر از شیشه عادت کند، دیگر از سینه شما شیر نمیخورد. پس تا وقتی که کودک به خوردن شیر از پستان کاملاً عادت نکرد، تغذیه با شیشه را شروع نکنید.
چرا کودکان هنگام خوردن شیر گاز دفع میکنند؟
اغلب کودکان به هنگام شیر خوردن، هوای زیادی میبلعند، در نتیجه بلعیدن هوا، گاز زیادی در معده جمع میشود که اگر دفع نشود باعث دلدرد نوزاد میشود. پس سعی کنید طوری کودک را در آغوش گرفته و شیر دهیدکه هوای کمی وارد معدهاش بشود. پس از شیردهی او را در وضعیت ایستاده قرار دهید و چند بار به آرامی به پشتش بزنید تا هوای اضافی از معدهاش خارج شود و باعث دلدرد او نشود.
تغذیه شما نیز در ایجاد گاز معده نوزاد تأثیر زیادی دارد. پس از خوردن غذاهای نفاق مثل کلم، پیاز، سیر و غذاهای دیرهضم جداً پرهیز کنید. اگر میبینید کودک شما پس از این که شما غذای بخصوصی میل کردید، بیقراری میکند، دیگر آن غذا را نخورید.
آیا خوردن نوشیدنیهای کافئیندار به ضرر نوزاد است؟
شما میتوانید از نوشابههای گازدار مثل چای، قهوه و نوشابه استفاده کنید، اما باید در خوردن آنها افراط نکنید. مثلاً نوشیدن یک فنجان قهوه یا یک لیوان نوشابه در روز کافی است. بهتر است، از آب میوه، شیر و یا حتی آب برای نوشیدن استفاده کنید. لطفاً بیشتر از این مقدار کافئین مصرف نکنید چون بدن نوزاد نمیتواند کافئین را به سرعت دفع کند.
فواصل میان شیردهیها
اغلب نوزادان به زمانی حدود 10-45 دقیقه نیاز دارند تا تغذیۀ خود را تکمیل کنند. اگر وضعیت قرارگیری شما صحیح است و شیردهی به آسانی انجام میشود، نیازی به محدود کردن زمان شیردهی نیست.
نوزادی که از شیر مادر تغذیه میکند بیش از نوزادی که از شیر خشک تغذیه میکند گرسنه میشود، معمولاً 8-12 بار در روز. علت اصلی این است که معدۀ او با سرعت بیشتری تخلیه میشود، چون هضم شیر انسان بسیار آسان است. در ابتدا ممکن است نوزاد شما، چه شبها و چه روزها، هر 2 ساعت یک بار شیر بخورد. دقت کنید که شیردهی به نوزاد باید بر اساس نیاز او انجام شود. نوزاد گرسنگی خود را با علائمی نشان میدهد:
- صورت خود را به پستان شما میکشد.
- در صورتی که دست خود را به کنار دهانش بمالید، سرش را برمیگرداند.
- با لبهایش ادای مکیدن را درمیآورد یا دستش را در دهانش میگذارد.
- گریه میکند.
برخی نوزادان تازه متولد شده خوابآلود هستند و بیدار کردن آنها دشوار است. در صورتی که نوزاد شما برای شیر خوردن بیدار نشد، 3 تا 4 ساعت بعد از آخرین بار شیردهی او را بیدار کنید و در صورت ادامه یافتن این وضعیت با پزشک وی تماس بگیرید.
پایان شیردهی
صبر کنید تا نوزاد سر پستان را رها کند. اگر نوزاد بعد از 20 تا 25 دقیقه یک پستان را رها نکرد و شما میخواستید پستان را عوض کنید یا برای مدتی استراحت کنید یا در صورتی که نوزاد حین شیر خوردن به خواب رفت و یا ناچار شدید شیردهی را پیش از پایان شیر خوردن قطع کنید، با قطع کردن مکش نوزاد او را از پستان جدا کنید. برای این کار میتوانید چانۀ نوزاد را به آرامی به پایین بکشید یا انگشت خود را از گوشۀ دهان بین لثههای نوزاد وارد کنید تا مکیدن را رها کند. هرگز زمانی که نوزاد در حال مکیدن است او را از پستان نکشید.
اگر شاغل هستید
1. در تمام مدت مرخصی زایمان شیرخوار را فقط با شیر خود تغذیه کنید.
2. پس از بازگشت به کار، دفعات شیردهی در عصر و شب را افزایش دهید.
3. از مرخصی ساعتی شیردهی برای تغذیه شیرخوار خود استفاده کنید.
4. شیر خود را بدوشید، تخلیه مرتب پستانها به افزایش شیر کمک میکند.
5. شیر دوشیده شده را برای تغذیه شیرخوار ذخیره کنید تا در زمانی که از او دور هستید با این شیر تغذیه شود.
6. شیر دوشیده شده مادر با شیشه به شیرخوار داده نشود بلکه یا با فنجان و یا با قاشق داده شود. شیر دوشیده شده مادر 6 تا 8 ساعت در دمای اتاق (محل خنک) و تا 48 ساعت در یخچال و 3 ماه در فریزر قابل نگهداری است.
تغذیه ترکیبی
تغذیه ترکیبی نوزاد به این معنی است که وقتی در خانه و در کنار نوزادتان هستید، به او از شیر خود بدهید (شیر مادر) و هنگامی که در خانه نیستید، از شیرهای معمولی تغذیه کند. به این ترتیب شما و نوزادتان قبل و بعد از کار از هر جهت با هم هستید. به پرستار کودک خود حتماً بگویید که قبل از نزدیک شدن به زمان بازگشت شما به منزل، حجم شیری را که در طول روز به او میدهد، کم کند تا به محض رسیدن شما و قرار گرفتن نوزاد در آغوشتان میل به خوردن شیر شما را داشته باشد. در مورد کودک شما همه چیز خوب است، زیرا او همچنان از مزایای تغذیه از شیر مادر بهره میبرد و شما شیر خود را در طول روز دوشیده و فریز میکنید که تا پنج روز هم قابل استفاده است.
ایمنسازی کودک و مادر در برابر بیماریها با شیر مادر
- محافظت در مقابل مشکلات گوارشی، تنفسی و عفونتهای گوش
- محافظت در مقابل ایجاد انرژی
- تقویت هوش نوزاد
- جلوگیری از چاقی در سنین بالاتر
- محافظت در مقابل لوسمی کودکان
- جلوگیری از ابتلا به دیابت تیپ 1
- کاهش احتمالی خطر سندروم مرگ ناگهانی نوزاد
- کمک به کاهش وزن مادر
- کاهش استرس و خونریزی پس از زایمان
- کاهش خطر ابتلا به بعضی از انواع سرطان
- کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان (استاویروز) در سنین بالا
باورهای غلط در مورد شیر مادر
- اگر شیر مادر کافی است نیازی به غذای کمکی نیست!
تغذیهی نوزاد با شیر مادر باید تا دو سالگی انجام شود، ولی از شش ماهگی به بعد به تدریج باید نوزاد را به غذاهای کمکی عادت داد تا بتواند پس از دو سالگی به راحتی شیر خوردن را کنار بگذارند.
- مادران شیرده برای داشتن شیر بیشتر هرچه میخواهند بخورند!
مصرف 200 تا 300 گرم میوه (دو بار در روز) و یک یا دو لیوان شیر برای بدن مادران شیرده ضروری است. رعایت کردن رژیم غذایی معمولی، پیروی نکردن از رژیمهای خودسرانه و محدود کردن مصرف چربیها (به علت وجود چاقی بعد از زایمان) از دیگر توصیهها برای این افراد است.
- فایدهی شیر مادر فقط برای کودک است!
از فواید شیر دادن، ایجاد روحیهی مثبت در مادرانی است که به بچهی خود شیر میدهند. با شیر دادن ضمن ارتباط عاطفی قوی که بین مادر و کودکش برقرار میشود مادر وجود خود را مفید میبیند، از طرف دیگر در این مادران (به خاطر شیردهی) احتمال ابتلا به سرطان پستان و سرطانهای دستگاه تناسلی کاهش مییابد.
- یکی از راههای قطع شیر در کودکان فلفل زدن به پستانها است!
نباید فرهنگهای اشتباهی همچون فلفل زدن به پستان برای قطع شیر در کودکان را مورد استفاده قرار داد. در اثر این کار خاطرهی خوشی که از بودن با مادر و شیر خوردن در بچه ایجاد شده به یک خاطرهی تلخ تبدیل میشود. بنابراین توصیه میشود به آرامی تغذیه با شیر مادر قطع شود تا مادر مجبور به انجام چنین کارهای غلطی نشود.
- تا هر وقت بچه شیر خورد، از سینه به او شیر بدهید!
بدترین عارضهی آن، این است که بچه از نظر شخصیتی احساس استقلال نمیکند و جدا شدن از مادر برایش سخت است. از طرف دیگر مسألهی خرابی دندانها مطرح است زیرا در کودکان بالای دو سال که با شیر مادر تغذیه میشوند، شیر شب تا صبح لابهلای دندانهایشان باقی میماند و باعث کرمخوردگی آنها و در نتیجه تخریب دندانها میشود. البته این موضوع در کودکانی که با شیر خشک یا سرشیر تغذیه میشوند به مراتب بیشتر است.
- ارزش شیر مادر و غذای کمکی یکی است!
باید توجه داشت در سال اول تولد، غذا در کنار شیر به بچه داده شود (یعنی غذا به عنوان کمکی شیر است) و در سال دوم شیر به تدریج کمکی میشود، به طوری که اگر بیشتر شیر بخورد و از غذا استفاده نکند کالری کمتری دریافت کرده و روی جسم و رشد کودک تأثیر منفی میگذارد.
- خوردن آغوز در بچهها موجب زردی میشود!
این تصور که خوردن آغوز در بچهها باعث زردی میشود، کاملاً غلط است و باید گفت که آغوز نه تنها کودک را دچار زردی نمیکند، بلکه بهترین مادهی مغذی برای نوزاد تازه متولد شده است و در واقع یک مادهی ایمنیزا، غنی و پرکالری است، پروتئین بسیار خوبی داشته و زودهضم میشود.