شیر مادر، نوزاد را در مقابل آلودگی‌های محیطی واکسینه می‌کند
در قرآن بر اهمیت تغذیه با شیر مادر تأکید فراوانی شده است، از جمله در سوره لقمان و سوره بقره مدت مناسب شیر دادن دو سال ذکر شده است و امروز بعد از 1400 سال سازمان بهداشت جهانی بر دو سال مدت شیردهی تأکید می‌کند. شیر مادر همیشه و همه جا در دسترس کودک است، دمای مشخصی دارد و عاری از هرگونه آلودگی است و به لحاظ ترکیب مواد بهترین ماده غذایی برای رشد و نمو کودک است؛ شیر مادر واکسیناسیون طبیعی نوزاد است. چه خوب است که مادران به فوایدی که شیر دادن برای سلامت خود آنها نیز دارد توجه کنند و از طرفی این نعمت گران‌بها را از فرزند خود دریغ ندارند.
شیر مادر هم توان دفاعی جسمی مادر و هم قدرت جسمی نوزاد را افزایش می‌دهد. یکی دیگر از شگفتی‌هایی که به تازگی محققان به آن دست یافته‌اند، این است که بچه‌هایی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند کمتر در معرض ابتلا به چاقی‌های مفرط هستند تا بچه‌هایی که از شیری غیر از شیر مادر تغذیه کرده‌اند.
فواید برای نوزاد
مادر با در آغوش گرفتن نوزاد و پاسخ به نیاز او با شیر خود، احساس امنیت را به کودک خود می‌دهد. اگر هرگاه نوزاد شما اعلام گرسنگی می‌کند، به خصوص در ماه‌های اول، به او شیر بدهید، او را مطمئن می‌کنید که نسبت به نیازهای او حساس و پاسخگو هستید. همین امر که به نظر شاید خیلی ساده برسد، سهم مهمی در احساس امنیت فرزند شما در زندگی آینده‌اش بازی خواهد کرد.
از سوی دیگر، وقتی به نوزاد خود شیر می‌دهید، در بدن شما ماده‌ای به نام پرولاکتین ترشح می‌شود. بنابراین احساس لذتی که می‌کنید، ناشی از ذهن شما به تنهایی نیست، بلکه پرولاکتین به زبان ساده هورمون علاقه مادر به فرزند است و باعث می‌شود مادر نسبت به فرزندش احساس علاقه بیشتری داشته باشد. همچنین پرولاکتین باعث احساس آرامش مادر هم می‌شود و می‌تواند باعث خواب آرام مادر شود که در این دوران بسیار هم به آن نیاز دارد!
فواید شیر مادر برای روح و روان نوزاد
دانشمندان سوئدی اعلام کرده‌اند، کودکانی که با شیر مادر تغذیه شده‌اند در آینده بهتر با استرس و خشم کنار می‌آیند.
پژوهشگران می‌گویند نوزادانی که به مدت چهار ماه یا بیشتر از شیر مادر تغذیه کرده‌اند، در آینده کمتر به مشکلات رفتاری دچار می‌شوند.
یکی دیگر از تأثیرهای مثبت تغذیه با شیر مادر، ارتباط بیشتر مادران با فرزندان است که باعث تقویت مهارت‌های اجتماعی شیرخواران می‌شود.
تمام منابع موثق علمی جهان، از جمله سازمان بهداشت جهانی، دپارتمان بهداشت انگلیس و آکادمی متخصصان اطفال آمریکا و ... تغذیه با شیر مادر را توصیه کرده‌اند. شیر یک مادر کاملاً سالم با تغذیه مناسب، غذایی کامل و بی‌نظیر برای نوزاد است که در چند ماه اول زندگی هیچ غذای دیگری نمی‌تواند جای آن را بگیرد.
خداوند در قرآن کریم فرموده است:
مادران، فرزندان خود را دو سال تمام شیر دهند، این برای کسی است که بخواهد دوران شیرخوارگی را کامل سازد. (سوره بقره، آیه 233) همچنین در روایات اهمیت این موضوع بیان شده است: حضرت علی (ع) فرموده‌اند: برای فرزند، شیری بابرکت‌تر و بهتر از شیر مادر، نیست. (وسایل الشیعه، ج 15، ص 175) و نیز آن حضرت فرموده‌اند: مدت شیردهی 21 ماه است و هر آن چه کمتر از این مدت باشد پس نقصانی بر حق شیرخوار وارد شده و اگر خواستید شیردهی را به آخر برسانید باید مدت دو سال کامل باشد. (وسایل الشیعه، ج 15، ص 158) در آیه دیگری از قرآن کریم به اهمیت و ارزش غذایی آغوز (کلستروم) یا شیر غلیظ روزهای نخست پس از تولد نوزاد اشاره شده است: ما به مادر موسی الهام کردیم که او را شیر ده و هنگامی که بر او ترسیدی، او را در دریای نیل بیفکن و نترس و غمگین مباش. (سوره قصص، آیه 7) مطابق این آیه خداوند به مادر موسی توصیه می‌کند، پیش از به دریا انداختن فرزندش او را از شیر آغازین (آغوز) خود بهره‌مند سازد و پس از آن بر خود بیم راه ندهد. (بر اساس یافته‌های علمی، آغوز پروتئین بیشتری نسبت به شیر بعدی داشته و در تقویت سیستم ایمنی نوزاد تأثیر مطلوبی دارد و برای نوزاد یک غذای ایده‌آل است.)
در این زمینه امام صادق (ع) فرموده‌اند: به کودک با وضو شیر داده شود زیرا شیر خصوصیات اخلاقی و عاطفی مادر را به فرزند منتقل می‌کند. (وسایل الشیعه، ج 15، ص 188) تغذیه با شیر مادر پیوند عاطفی بین کودک و مادر را افزایش می‌دهد و موجب ابراز محبت بیشتر مادر به فرزند و به دنبال آن آرامش و توازن عاطفی و روحی کودک می‌شود. بنابراین مادران نباید کودک را از غذایی که خداوند به بهترین وجه برای او معین نموده، محروم کنند.
شیر مادر ترکیب طلایی برای تکامل مغزی و شناخت نوزاد
شیر مادر ترکیبی طلایی برای تکامل مغزی و شناختی کودک است و هیچ شیری نمی‌تواند جایگزین آن شود.
نوزادان دختری که با شیر مادر تغذیه می‌شوند کمتر از دیگران در آینده دچار سرطان سینه می‌شوند.
شیر خوردن از سینه مادر موجب تقویت حرکات تنفسی در کودک می‌شود. نوزادانی که از سینه شیر می‌خورند، ناگزیرند از بینی تنفس کنند و تنفس از بینی برای آنها امری طبیعی و عادی می‌شود. تغذیه با شیر مادر این عادت را تقویت می‌کند، چون شیر آن قدر آهسته پایین می‌آید که بچه هم فرصت دارد از بینی نفس بکشد و این فرآیند به رشد مجاری بینی کودک کمک می‌کند. در حالی که استفاده از شیشه شیر نتیجه عکس دارد، چون شیر از شیشه به سرعت پایین می‌رود، نوزاد ناگزیر است، شیر را قورت دهد و بعد از دهان نفس بکشد. این کار تأثیر زیادی روی رشد دستگاه تنفسی از جمله بینی، مجاری تنفسی، سینوس‌ها و ساختمان دهان می‌گذارد. تغذیه با شیشه شیر وضعیتی است که منجر به تنفس از راه دهان و رشد نه چندان کامل دندان، فک و مجاری گوارشی می‌شود.
شیر مادر، استرس نوزاد را کم می‌کند
تغذیه با شیر مادر موجب کاهش استرس نوزاد می‌شود. در همین رابطه محققان مؤسسه کارولینسکای سوئد در تحقیقات اخیر خود نشان دادند، تغذیه نوزاد از شیر مادر موجب کاهش اضطراب و استرس نوزاد در دوران کودکی به هنگام مواجهه با مشکلات مربوط به والدین می‌شود.
این محققان تحقیقات خود را روی 9 هزار کودک 10 ساله انجام دادند و چگونگی مواجه شدن این کودکان با استرس ناشی از طلاق والدینشان را با توجه به تغذیه با شیر مادر در دوران نوزادی در بعضی از آنها و تغذیه با شیر خشک در سایرین مورد بررسی قرار دادند. سپس از معلمان این کودکان درخواست شد تا میزان اضطراب کودکان را در نموداری از 0 تا 50 برآورد کنند.
این محققان پس از انجام این بررسی‌ها دریافتند همه کودکان در مواجهه با جدایی والدینشان دچار استرس می‌شوند اما اضطراب ناشی از طلاق والدین در کودکانی که در دوران نوزادی از شیر مادر تغذیه کرده‌اند نسبت به کودکانی که شیر خشک مصرف کرده‌اند کاهش می‌یابد. همچنین شیر مادر موجب توسعه مسیرهای پاسخ به استرس در بدن می‌شود.
تماس جسمی نوزاد با بدن مادر در حین تغذیه از شیر مادر موجب کاهش اضطراب نوزاد در دوران کودکی در مواجهه با وقایع نامساعد زندگی مثل طلاق والدین می‌شود.
شیر مادر از عفونت در بدن نوزاد جلوگیری می‌کند
شیر دادن مادر طی 6 ماه اول حیات نوزاد می‌تواند باعث پیشگیری از عفونت‌ها در وی شود.
ترکیبات شیر مادر باعث تقویت بدن کودک در برابر عفونت‌ها خواهد شد. ترکیب شیر مادر با سایر شیرها تأثیر چندانی در این میان نخواهد داشت و باعث افزایش مقاومت بدن نوزاد در برابر عفونت نخواهد شد. محققان در سراسر دنیا توصیه می‌کنند که نوزادان در 6 ماه اول زندگی تنها با شیر مادر تغذیه شوند.
شیر مادر حاوی پادتن‌ها و همچنین سایر فاکتورهای مصونیت‌زا و تغذیه‌ای است که باعث تقویت بدن نوزاد در برابر انواع عفونت‌ها می‌شود.
شروع مصرف شیر مادر برای نوزاد در واقع نخستین واکسیناسیون محسوب می‌شود. مصرف شیر مادر نه تنها اثر واکسن‌ها را تقویت می‌کند بلکه مستقلاً در مقابل میکروب‌ها و ویروس‌های عدیده دیگر هم اثر پیشگیری از بیماری‌زایی دارد. جنین که در داخل رحم در یک محیط استریل بوده است به هنگام زایمان با محیطی مواجه می‌شود که می‌تواند او را به عفونت آلوده کند. شیر مادر دارای پادتن‌های این میکروب‌ها بوده و می‌تواند آنها را به نوزاد منتقل کند.
علاوه بر این محتوای گلبول سفید شیر اولیه مادر هم بیشتر از سایر شیرها است. به این دلیل مصرف شیر اولیه که اصطلاحاً به آن «آغوز» می‌گویند را نوعی واکسیناسیون اولیه محسوب کرده‌اند.
در گذشته اعتقاد نادرستی وجود داشت و آن، این بود که فکر می‌کردند باقی ماندن شیر مادر در سینه باعث فساد شیر می‌شود. مقایسه‌های انجام شده صحیح نبودن این ادعا را نشان داده است. طبیعتاً شیر مادر فاقد مواد نگه‌دارنده و افزودنی‌های ساختگی و مصنوعی است. حرارت شیر مادر همیشه مناسب بوده و نیاز به تنظیم و تغییر ندارد.
شیر مادر و دندان کودکان
اثرات مطلوب تغذیه با شیر مادر بر دندان‌ها و سیستم جویدنی
با توجه به این که بخش اعظم و اصلی از شکل‌گیری دندان‌های دائمی در اوایل کودکی به ویژه در دو سه سال اول زندگی کودک صورت می‌گیرد، تغذیه مناسب و کافی در این دوره فراوان است. شیر مادر بهترین غذا به ویژه در اوایل کودکی است.
همه موارد و ترکیبات و عناصر ضروری در شیر مادر وجود دارد، به همین دلیل کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، به ندرت در شکل‌گیری دندان‌ها دچار مشکل می‌شوند.
عوارض ناشی از عدم تغذیه با شیر مادر به طور خلاصه عبارتند از:
- ایجاد پوسیدگی‌های وسیع در دندان‌های شیری به خاطر کمبود کلسیم.
- ایجاد پوسیدگی وسیع دندانی به خاطر استفاده از شیشه شیر به ویژه هنگام شب و خواب کودک.
- از دست رفتن فضای موردنیاز برای دندان‌های دائمی، به خاطر پوسیدگی و کشیدن دندان‌های شیری به صورت زودهنگام.
- توقف یا کاهش رشد فکین به خاطر از دست رفتن دندان‌ها و حذف نیروهای جویدن.
- ضعف عمومی کودک و همچنین کاهش رشد جسمی به خاطر وجود دندان‌های پوسیده و دردناک و سوءتغذیه ناشی از آن.
- ایجاد ناراحتی روحی و روانی در کودک به ویژه در دوران مدرسه به خاطر نداشتن دندان و بی‌دندانی زودرس.
کودکی که از شیر مادر تغذیه می‌کند، به خاطر وضعیت خاص نوک سینه، نیاز به فعال کردن عضلات فک و صورت دارد (60 بار بیشتر از زمانی که شیشه شیر استفاده می‌شود). این فعالیت شدید و مناسب عضلات صورت و فکین سبب تقویت عضلات مزبور شده و حرکت مطلوب فک پایین را به دنبال دارد.
تأثیر شیر مادر بر دستگاه گوارش کودک
مطالعه‌های انجام شده نشان داده شیرخوارانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند خیلی زودتر و سریع‌تر از سایر شیرخواران، به رسیدگی، بلوغ و نفوذناپذیری مجاری گوارشی خواهند رسید. ایمونوگلوبولین‌های ترشحی موجود در آغوز و شیر مادر سطح روده شیرخوار را می‌پوشاند و در این زمان که سطح ایمنی شیرخوار ضعیف است، مانند سدی در سیستم گوارشی شیرخوار، عمل کرده و کولونیزاسیون میکروارگانیسم‌ها را به حداقل می‌رساند و مانع ورود میکروب‌ها، ویروس‌‌ها، انگل‌ها و قارچ‌ها به خون می‌شود. از طرف دیگر سیستم دفاعی بدن مادر به گونه‌ای است که در صورت تماس استنشاقی و خوراکی مادر با میکروب‌های بیماری‌زا، بدن وی پادتن‌های لازم را ساخته و از طریق شیر خود جهت دفاع در اختیار شیرخوار قرار می‌دهد.
