روزه داري مادران باردار
مقدمه
یکی از واجبات مذهبی که در جوامع اسلامی بدان عمل می‌شود، روزه‌داری ماه رمضان است که تعداد زیادی از خانم‌های حامله نیز در این ماه روزه می‌گیرند. مادران حامله نسبت به زنان غیرحامله در استرس بیشتری قرار دارند و روزه‌داری نیز این استرس را افزایش می‌دهد
در خصوص روزه‌داری خانم‌ها حامله این فرضیه مطرح است که بر اثر هیپوگلیسمی ایجاد شده ممکن است عارضۀ جنینی به شکل کوچک بودن جنین برای سن حاملگی (SGA) بروز کند. کاهش وزن موقع تولد می‌تواند سبب افزایش مرگ و میر و ناتوانی‌های حین تولد گردد؛ بنابراین ضروری است تأثیر روزه‌داری در وزن نوزادان مورد ارزیابی قرار گیرد. بر اساس برخی تحقیقات انجام شده، هیپوگلیسمی در سه ماهه دوم حاملگی توانسته است سبب 400-250 گرم کاهش وزن در حین تولد نوزادان گردد. در مطالعه‌ای در کشور گامبیا که در روی 13300 نوزاد متولد شده از مادرانی که در دوران بارداری روزه گرفته بودند، انجام شد، به این نتیجه رسیدند که روزه‌داری مادر تأثیری در وزن نوزادان در ابتدای تولد ندارد. همچنین در بررسی دیگری در بیرمنگام انگلستان وزن بدو تولد 13351 نوزاد متولد شده از مادران مسلمان آسیایی روزه‌دار در مقایسه با نوزادان زنان آسیایی غیرمسلمان همسان شده نشان داد که اگر مادری در سه ماهه اول حاملگی روزه بگیرد، میزان وزن کم بدو تولد (زیر 2500 گرم) به میزان 8 درصد در مقابل 5/4 درصد نسبت به گروه مقایسه خواهد بود، ولی اگر روزه‌داری در سه ماهه‌های دوم و سوم بوده باشد، تفاوت معناداری در وزن نوزادان متولد شده در دو گروه وجود نخواهد داشت.
مواد و روش‌ها
این مطالعه به صورت هم‌گروهی تاریخی انجام گرفت. خانم‌های حامله‌ای که سه ماهه سوم آن‌ها در ماه رمضان قرار داشت، به عنوان جامعه مواجهه انتخاب گردیدند. نوزادان خانم‌هایی که در ماه رمضان روزه گرفته بودند، به عنوان گروه مواجهه و نوزادان خانم‌هایی که در این ماه، روزه نگرفته بودند، به عنوان گروه مقایسه در نظر گرفته شدند.
معیارهایی که برای ورود به مطالعه در نظر گرفته شد شامل:
الف) معیارهای مربوط به مادر نوزاد:
1- ماه رمضان در سه ماهه سوم حاملگی مادر واقع شده باشد.
2- دارای سن 35-20 سال باشد؛ 3- نتیجه حاملگی فقط یک نوزاد باشد.
4- مادر 4 حاملگی یا کمتر از آن داشته باشد.
5- سابقه زایمان نوزاد LGA و SGA را نداشته باشد.
6- وزن مادر کمتر از 90 کیلوگرم باشد.
7- سابقه مصرف سیگار و الکل نداشته باشد.
8- سابقه مصرف وارفارین، متوترکسات، سیکلوسپورین، کورتیکواستروئید و ضدتشنج نداشته باشد.
9- سابقه گرفتن رادیوگرافی و رادیوتراپی در حین حاملگی نداشته باشد.
10- سابقه هیپرناسیون قبل و حین حاملگی نداشته باشد.
11- سابقه دیابت نداشته باشد.
12- سابقه آنمی قبلی نداشته باشد.
13- سابقه پرتئتیوری نداشته باشد.
14- سابقه سوءتغذیه شدید قبل از حاملگی نداشته باشد.
15- سابقه آلودگی انگلی نداشته باشد.
افراد وارد شده به مطالعه که روزه‌دار بوده‌اند، در گروه مواجهه و افراد غیرروزه‌دار در گروه مقایسه قرار گرفتند. با توجه به این که عوامل مختلفی بر وزن حین تولد نوزادان مؤثر می‌باشد، در این مطالعه متغیرهای مخدوش‌کننده دو گروه (سن، BMI، سابقه حاملگی و زایمان) با همدیگر همسان شدند.
یافته‌ها
در این مطالعه 1/91 درصد از مادران باردار سه یا کمتر از سه بار حامله شده بودند. نتیجه 1/57 درصد از زایمان‌ها پسر و بقیه دختر بوده است. 1/58 درصد از زایمان‌ها طبیعی و بقیه به صورت سزارین بود.
بین وزن حین تولد نوزادان در گروه مواجهه 533±3313 (4378-2247) گرم نسبت به گروه مقایسه 377±5/3346 (5/4100-2592) گرم، بین قد حین تولد نوزادان در گروه مواجهه 84/1±74/49 (42/53-06/46) سانتی‌متر نسبت به گروه مقایسه با 89/1±9/49 (68/53-12/76) سانتی‌متر و بین دور سر حین تولد نوزادان در گروه مواجهه 57/1±65/34 (79/37-51/31) سانتی‌متر گروه مقایسه 37/1±57/34 (31/37-82/31) سانتی‌متر تفاوت معنادار آماری وجود نداشت.
بحث
در این مطالعه بین وزن، قد و اندازه دور سر حین تولد در گروه مواجهه و مقایسه ارتباط معناداری وجود نداشت که این مسأله نشان‌دهنده عدم تأثیر روزه‌داری خانم‌های حامله در سه ماهه سوم در شاخص‌های تن‌سنجی نوزادان ایشان می‌باشد. نتایج این طرح با مطالعه انجام گرفته در بیرمنگهام هم‌خوانی دارد که در آن مطالعه، وزن حین تولد تعداد 13351 نوزاد متولد شده از زنان مسلمان آسیایی با همین تعداد از زنان آسیایی غیرمسلمان که حاملگی ایشان در ماه رمضان بوده است، طی سال‌های 1964 تا 1984 مقایسه گردیده است و در نهایت به این نتیجه رسیدند که روزه‌داری رمضان بر وزن حین تولد نوزادان تمام ترم مؤثر نمی‌باشد. در آن مطالعه مشخص گردیده بود که روزه‌داری در هیچ مرحله‌ای از حاملگی بر وزن حین تولد نوزادان مؤثر نمی‌باشد. همچنین در مطالعه‌ای که در مالزی آمده است که وزن بدو تولد در نوزادان متولد شده از مادران روزه‌دار با مادرانی که در دوران بارداری روزه نگرفته‌اند، تفاوت معنادار آماری ندارد. در بررسی دیگری نیز تفاوتی در وزن نوزادان در مادران روزه‌دار با مادران غیرروزه‌دار وجود نداشته است. متأسفانه به دلیل عدم وجود مطالعات خاصی در خصوص قد و دور سر مقایسه خاصی را نمی‌توان انجام داد. در مطالعه‌ای که در نروژ در سال 1947 انجام شد، نتایج حاملگی مادرانی که در زمستان 1945-1944 حامله بوده‌اند مورد بررسی قرار گرفته است. در این مدت به دلیل محدودیت ایجاد شده توسط آلمان نازی در این منطقه، مردم حداقل 450 کیلوکالری در روز دریافت می‌کردند و دچار سوءتغذیه شده بودند که نتایج آن نشان داد که وزن حین تولد نوزادان 250 گرم کاهش یافته است، اما باید توجه شود که روزه‌داری با محدودیتی که در این مطالعه از لحاظ مصرف مواد غذایی وجود داشته است، تفاوت دارد و مادر روزه‌دار فقط در قسمتی از شبانه‌روز غذا مصرف نمی‌کند. در این مطالعه به طور متوسط در گروه مواجهه 30 گرم کاهش وزن وجود داشته است و مقادیر قد و دور سر کاهش نداشته‌اند که این مطلب با این واقعیت که در جریان مشکلات تغذیه‌ای در نوزاد اولین چیزی که کاهش می‌یابد وزن است، هم‌خوانی دارد.
با توجه به نتایج این مطالعه بین طول مدت روزه‌داری مادر و شاخص‌های تن‌سنجی نوزادان از لحاظ آماری رابطه معناداری وجود نداشته است.
از محدودیت‌های این مطالعه نقایص موجود در پرونده‌های بهداشتی مادران در مورد وزن‌گیری در طول حاملگی بود که مانع از انجام آزمون‌های آماری در مورد تأثیر روزه‌داری در وزن‌گیری مادر شد؛ لذا پیشنهاد می‌شود مطالعاتی در مورد تأثیر روزه‌داری بر وزن‌گیری مادر در حین بارداری صورت پذیرد.
