خدا کیست؟
از آنجا که هیچ پاسخ ساده و مشخصی به سؤال «خدا کیست؟» وجود ندارد، سعی کنید طوری به این سؤال پاسخ دهید که انگیزه کنونی سؤال فرزندتان را جوابگو باشید.
هنگامی که فرزندتان می‌پرسد: «خدا کیست؟» چه پاسخی به او می‌دهید؟ بله، پاسخ این سؤال کار آسانی نیست. قرن‌ها است که فلاسفه، علما، شعرا، هنرمندان و دانشمندان در جستجو برای پاسخ این پرسش عمیق، تلاش می‌کنند.
در جوامعی که اقوام و فرهنگ‌های متعددی دارند، فرزند شما ممکن است با کودکانی برخورد داشته باشد که دارای باورهای مختلفی هستند (مسلمان، مسیحی، یهودی، زرتشتی و یا حتی بی‌مذهب). اطلاع از باورها و نظرات مختلفی که در این گونه جوامع درباره خدا وجود دارد، موجب طرح سؤالات بیشتری از سوی فرزندتان می‌شود.
برخی مردم، تصور می‌کردند خدا دارای شخصیت ویژه‌ای است. لذا او را ستاره یا کوهی خاص تلقی می‌کردند. برخی دیگر، تصور می‌کنند خدا «قدرت» و «نیرو» است. چینی‌ها، این نیرو را تائو خطاب می‌کنند، هندوها آن را رتا می‌نامند و ایرانیان عهد باستان به آن آشا می‌گفتند. هندوها تصور می‌کنند خدا به شکل‌های مختلفی ظاهر می‌شود، اما پیروان ادیان توحیدی (اسلام، مسیحیت، یهودیت) معتقدند فقط یک خدا وجود دارد که به رغم برخورداری از شخصیت و قدرت، نادیدنی است. بودایی‌ها دربارۀ خدا چیزی نمی‌گویند، اما درباره حقیقت هستی (جوهر وجود) صحبت می‌کنند. می‌بینید که دیدگاه‌های انسان‌ها درباره خدا، بسیار متفاوت و متعدد است.
والدین، در اغلب موارد برای توضیح دادن مفهوم خدا، از لغاتی استفاده می‌کنند که برای فرزندشان نامفهوم است. دانشمندان الهیات، از لغاتی مانند: جاودان، مقدس، ازلی و ابدی، ماوراء طبیعی، قادر مطلق و ... استفاده می‌کنند. این لغات حتی برای بسیاری از بزرگسالان نیز به سختی قابل درک است تا چه رسد به ذهن کودکان که به هیچ وجه قادر به فهم آنها نیست.
برای این که بتوانید پاسخگوی سؤالات فرزندتان دربارۀ خدا باشید اصل سادۀ زیر را رعایت کنید: پاسخی به فرزندتان بدهید که با نیازهای کنونی فرزندتان ارتباط داشته باشد. برای این کار باید به دو نکته توجه کنید:
1. سطح بلوغ فرزندتان در چه حدی است؟
بررسی سؤالات زیر به درک این موضوع کمک می‌کند:
o او چه لغاتی را درک می‌کند؟
افراد بالغ می‌توانند از لغاتی مثل «ازلی و ابدی»، «نامحدود و غیر قابل درک»، «مقدس» و «عادل» استفاده کنند، ولی در مورد کودکان زیر شش سال می‌بایستی از لغاتی مثل «برای همیشه»، «بزرگ»، «قوی» و «خوب» استفاده شود. کودکان بالاتر از شش سال می‌توانند لغاتی چون «همیشه»، «همه جا»، «مافوق»، «قدرتمند» و «کامل» را درک کنند.
o خدا را می‌بایستی با چه چیزهایی مقایسه کرد تا برای فرزندتان قابل فهم باشد؟
ما معمولاً مجهولات و پدیده‌های جدید را با دانسته‌های گذشتۀ خود مقایسه می‌کنیم تا آنها را درک کنیم. با استفاده از این روش، به فرزند خود بگویید: «قوی‌ترین کسی که می‌شناسی کیست؟ خدا از او هم قوی‌تر است.»، «خدا بیش از پدر و مادرت مراقب تو است.»، «وقتی خوش‌رفتاری تو را با یک کودک فلج دیدم، به یاد خدا افتادم.» و «وقتی پرنده‌ها آواز می‌خوانند در واقع به ما می‌گویند خدا مراقب آنها است.»
o فرزند شما، تاکنون چه تصویری از خدا به دست آورده است تا شما توضیحات بعدی خود را بر اساس آن استوار کنید؟
گرچه خدا از هر تصوری بزرگتر است، اما همه ما صرف‌نظر از سن و سال و دانش و تجربۀ شخصی، خدا را بر اساس تصور خود از او می‌شناسیم. برای این که بتوانید به سؤال «خدا کیست؟» فرزندتان پاسخ بدهید، ابتدا از او بپرسید: «نظر خودت چیست؟»
2. فرزند شما چه نیاز ویژه‌ای دارد؟
برای پاسخ دادن به این سؤال، از خود بپرسید: «آیا در وجود خود شک کرده؟»، «آیا می‌خواهد مطمئن شود همیشه کسی هست که از او مواظبت کند؟»، «آیا می‌خواهد خوبی و خیر را بشناسد تا راهنمایی در انتخاب‌هایش داشته باشد؟»، «آیا می‌خواهد منشأ الهامات خود را در خدا جستجو کند؟»
بررسی این سؤالات به شما کمک می‌کند پاسخی به سؤال فرزندتان بدهید که متناسب با سطح درک او بوده و نیاز موجود در پس سؤال او را برآورده سازد. در پاسخ‌دهی به سؤال فرزندتان، می‌توانید از باورهایی استفاده کنید که ادیان مختلف دربارۀ آنها اتفاق نظر دارند. این باورها عبارتند از:
| خدا غایت هر چیزی است. هیچ چیزی بزرگتر از او نیست، قرن‌ها است که مردم زندگی خود را فدای اعتقاد خود به خداوند می‌کنند، زیرا او برای آنها مهم‌تر از زندگی است. به فرزندتان بگویید: «خدا، بزرگترین و بهترین چیزی است که در عالم وجود دارد.» |
· خدا قادر مطلق است. او می‌تواند بیافریند یا نابود کند، او می‌تواند گرفتاری را نجات دهد یا گردنکشی را وادار به تسلیم کند. او بهترین حامی و حل‌کنندۀ مشکلات است. به فرزندتان بگویید: «خدا قوی‌ترین و بزرگترین فرد در سراسر عالم است.»
· خدا معنادهندۀ زندگی است. خدا به این عالم «هدف» و «مقصد» می‌دهد و این هدفمندی جهان به همه چیز معنا می‌بخشد. حتی اموری که تصادفی به نظر می‌رسند، تحت اراده خداوند هستند. به فرزندتان بگویید: «خدا پاسخ تمامی سؤالات ما را می‌داند.»
· خدا سرچشمه امید است. در مواقعی که احساس می‌کنیم شکست خورده‌ایم و یا راه‌حلی برای مشکل‌مان وجود ندارد، توکل به خدا باعث می‌شود تا راهی برای خروج از مشکلات بیابیم. تمامی مذاهب، راهی برای «توبه» و «بخشایش گناهان» انسان، نشان داده‌اند. به فرزندتان بگویید: «خدا به ما کمک می‌کند تا بر مشکلاتمان پیروز شویم.»
· خدا مقدس است. تقدس خداوند، او را از پدیده‌های جهان مجزا و ممتاز می‌کند. به همین دلیل، عبادت و پرستش مختص او است. به فرزندتان بگویید: «خدا با هر چیزی که تصور می‌کنی تفاوت دارد.»
· خداوند گرچه قادر مطلق و مقدس است، اما می‌توان او را شناخت. تمامی ادیان در طول تاریخ، معلمان و پیروانی داشته‌اند. همیشه پیامبران، رسولان، روحانیان، موعظه‌گران و معلمانی بوده‌اند که خداوند را به پیروان خود معرفی کرده و شناسانده‌اند. هنگامی که با سؤال فرزندتان دربارۀ خدا روبه‌رو می‌شوید، احساس می‌کنید در جایگاه آن معلمان قرار گرفته‌اید. به فرزندتان بگویید: «خدا بزرگتر از آن است که بتوان او را تصور کرد. ما فقط می‌توانیم تا حدودی صفات او را درک کنیم و هرچه بیشتر جستجو کنیم، به درک بهتری از او دست خواهیم یافت.»
