علل دروغگویی
دروغگویی از 6 سالگی به بعد عللی دارد:
1. محیط: دروغگویی اعضای خانواده یا نزدیکان، کودک را دروغگو می‌کند. صدای درِ منزل بلند می‌شود. پدر با قراینی می‌فهمد طلبکار است. به فرزندش می‌گوید: بگو پدرم در خانه نیست. پدر به طور غیرمستقیم، دروغگویی را به فرزند خود منتقل می‌کند.
کودک مرتکب خلافی شده است. پدر یا مادر می‌گوید: آقا کلاغه خبر آورده که چنین کاری کرده‌ای. او به تدریج خواهد فهمید که این مسأله دروغ است و خود نیز دروغ می‌گوید. افزون بر این، اعتمادش نیز از والدین سلب خواهد شد.
باید توجه داشت که محیط، منحصر در خانه نیست و ممکن است دروغگویی از مدرسه، محلّه، خانۀ نزدیکان یا ... به کودک منتقل شود؛ پس باید محیط را اصلاح کرد. در حضور کودک، به شوخی دروغ نگویید. «توریه» هم نکنید. («توریّه»، سخن دوپهلو گفتن است. کلامی که از آن دو معنا فهمیده می‌شود: یکی معنای ظاهر و آشکار که ذهن شنونده به سرعت به آن منتقل می‌شود و دیگری معنای نهانی و ناپیدا که مقصود اصلی گوینده است و ذهن شنونده به آن منتقل نمی‌شود؛ برای مثال، پدر نمی خواهد با شخصی که پشت تلفن است صحبت کند، بنابراین وارد اتاق دیگر شده و به مادر می گوید: بگو همسرم اینجا نیست. . شنونده این گونه برداشت می‌کند الان در منزل نیست، در صورتی که پدر در منزل هست اما داخل این اتاق نیست؛ ) «توریه» گرچه حرام نیست،اما چون کودک قدرت تجزیه و تحلیل ندارد، بهتر است از آن استفاده نشود.)
2. جلب توجه: کودکان به طور فطری به توجّه نیاز دارند و گاهی برای جلب توجه دیگران به خود، دروغ می‌گویند. توصیه می‌شود به حدّ کافی به آنان توجه کنید تا مجبور نشوند از این طریق، توجه دیگران را به خود جلب کنند.
3. انتقام جویی: کودک، گاهی دروغ می‌گوید تا از دیگری انتقام بگیرد. نیما و پویا دو برادرند. پویا، نیما را کتک می‌زند و چون نیما، توان مقابله با پویا را ندارد، به دروغ، او را نزد پدر خطاکار معرفی می‌کند تا پدر او را توبیخ یا تنبیه کند و به این صورت، انتقام بگیرد.
در این صورت، باید به او درس انصاف بدهید که پسندیده نیست برای انتقام از دیگری، به دروغ متوسّل شود.
4. ترس از تنبیه: اگر کودکان، از تنبیه بدنی در امان باشند، دروغ نمی‌گویند. اگر کودک بداند در صورت ارتکاب خلاف و عملی ناپسند، والدین یا معلّم، او را تنبیه نمی‌کنند، بلکه به او آگاهی می‌دهند و در صورت نیاز، از او شِکوه خواهند کرد، حقیقت را خواهد گفت.
در صورت ارتکاب خلاف، از سازوکارهای بازدارنده، یعنی رو ترش کردن، محرومیت، تحریک عواطف و قهر استفاده کنید و از تنبیه بدنی جدّاً بپرهیزید.
5. تکلیف زیاد: معلّمی که تکالیف فراوانی را بر عهدۀ دانش‌آموز می‌گذارد؛ به گونه‌ای که انجام آن‌ها در توان کودک نیست، او را به دروغ وامی‌دارد و کودک برای توجیه عدم انجام تکالیف، دروغ می‌گوید.
6. توقع بیش از حد: توقع بیش از حدّ والدین و معلّم، کودک را به دروغ وامی‌دارد. والدین یا معلم به کودک می‌گویند: چرا در درس ریاضی نمرۀ 17 گرفتی؟ توقع ما از تو، نمرۀ 20 بود. کودک به دروغ می‌گوید: وقت کم آوردم و ... .
از کودکان خود در حدّ توان و هوش‌بهر آنان توقع داشته باشید.
7. رسیدن به خواسته‌ها: کودکان، گاهی برای رسیدن به خواسته‌هایشان دروغ می‌گویند. در این صورت، آنان را با ارزش‌های دینی و روایات امامان معصوم (علیهم السّلام) آشنا کنید تا زشتی این عمل را دریابند.
