علل خودارضایی
علل خودارضایی را می‌توان در چند عامل جست‌وجو کرد:
1. ناآگاهی و بی‌اطلاعی
نوجوانان به سبب کم‌تجربگی و اطلاع کم از مسائل، در شرایطی قرار دارند که به طور طبیعی امکان خطا و لغزش در آنها بیش از بزرگترها است. اطلاعات آنان به خصوص در مسائل جنسی بسیار کم است. بی‌خبری و غفلت آنها، باعث این می‌شود بر اساس لذت آنی و لحظه‌ای که از ارضای جنسی حاصل می‌شود، این عمل را تکرار کنند و آرام آرام گرفتار این عمل زشت شوند.
اگر والدین و مربیان نوجوان بکوشند و مسائل بلوغ و احتلام و ارضای جنسی را با حفظ ادب و عفت به نوجوانان یادآور شوند و آنان را از آسیب‌های انحراف جنسی خصوصاً خودارضایی آگاه سازند، کمتر نوجوانی حاضر می‌شود این کار را انجام دهد و با دست خود در هلاکت و نابودی بیفتد؛
2. انزوا و تنهایی
برخی روان‌شناسان خودارضایی را «مرض تنهایی» نام نهاده‌اند. تنهایی، به مفهوم ضعیف شدن ارتباطات اجتماعی و محروم شدن از روابط گرم و عاطفی با دیگران است که این پدیده اگر ادامه داشته باشد، روح نوجوان را ضعیف و حساس می‌کند و نیروی اراده را تحلیل می‌برد و علایق نوجوان و لذت بردن‌های او را از اجتماع زایل می‌گرداند؛ لذا نوجوان در تنهایی و خلوت خود، اقدام به کسب لذت از خویشتن می‌کند و به خودارضایی روی می‌آورد. اگر والدین رابطۀ گرم و عاطفی مطلوبی با دختران خود داشته باشند و آنان را مورد عطوفت قرار دهند، این آسیب کمتر اتفاق می‌افتد.
موریس دبس در این باره می‌نویسد: «... استمنا (خودارضایی) یک اختلال روانی است که بعضی از نوجوانان به علت آشفتگی روانی و احساس تنهایی به طرف آن کشیده می‌شوند و این اختلال ضررهای زیادی در پی دارد و افراد مبتلای به آن اگر درمان نشوند، به سرنوشت بدی گرفتار می‌آیند.»
3.خانوادۀ آسیب‌زا
نقش خانواده در سلامت روانی و اخلاقی فرزندان، از سایر عوامل، چشمگیرتر و بیشتر است. رعایت موازین اخلاقی و تربیتی در روابط والدین، به ویژه در روابط جنسی و زناشویی به عنوان عامل اساسی و حساس، قابل توجه است؛ چه این که کیفیت برخورد والدین با یکدیگر در مسائل جنسی، می‌تواند نقش مهمی در آیندۀ اخلاقی و تربیتی کودک و نوجوان ایفا کند.
در دستورهای اخلاقی و تربیتی اسلام توصیه شده است: روابط زناشویی والدین باید دور از دیدگان هر بیننده‌ای انجام گیرد و به زن و شوهر به صورت جدی و مؤکّد سفارش شده است در روابط جنسی خود بی‌قید و بند نباشند.
این که انسانی فکر کند کودک چون به مرحله بلوغ نرسیده است، نمی‌تواند معنی این روابط را بفهمد، اشتباه است، بلکه به طور قطع می‌توان گفت: یکی از علت‌های منع عمل زناشویی در مقابل دیدگاه کودک همین نکته است که نباید ذهن فعال و جست‌وجوگر کودکان را - که به دنبال افزایش معلومات خود هستند - به مسائل جنسی آلوده کرد؛ باید به این نکته توجه داشت که کودک ولو خردسال باشد، به صورت ناهوشیار تحت تأثیر صحنه‌های اطراف خود می‌باشد و این صحنه‌ها و روابط در ذهن او نقش بسته، اثر خود را خواهند گذاشت.
و در روایتی جابر از امام باقر (علیه السّلام) نقل می‌کند که امام باقر (علیه السّلام) فرمودند: «پرهیز کن از عمل زناشویی در مکانی که کودک، شما را می‌بیند و حالات شما را درک می‌کند.»
و در حدیث نورانی دیگری که از امام صادق (علیه السّلام) رسیده است، می‌خوانیم: «نباید مردان در حضور کودک با زنان خود عمل زناشویی انجام دهند؛ زیرا این کار باعث می‌شود کودکان به زنا و انحراف جنسی گرفتار شوند.»
یکی دیگر از مسائل تربیتی و اخلاقی که در دستورهای دینی به آن توصیه شده است و عدم رعایت آن باعث تحریکات جنسی می‌شود، جدا کردن جای خواب کودکان از پدر و مادر از سنین خاصی است. پیامبر گرامی اسلام (صل الله علیه وآله) در این باره می‌فرمایند: «الصَّبی و الصَّبی، و الصَّبی و الصَّبیَّۀُ، و الصّبیَّۀُ و الصَّبیَّۀُ یُفَرّق فی المضاجع لعشر سنین؛ بستر خواب پسربچه با پسربچه و پسربچه با دختربچه و دختربچه با دختربچه، از ده سالگی باید از یکدیگر جدا باشد و این‌ها نباید کنار یکدیگر بخوابند.»
امام باقر (علیه السّلام) هم در این زمینه می‌فرمایند: «یُفَرّقُ بین الغِلمانِ و النِّساءِ فی المضاجع اذا بلغُوا عَشرَ سِنین؛ باید بستر و رختخواب پسرها را از ده سالگی از بستر زن‌ها و دختران جدا نمود.» حتی در بعضی روایات معصومان (علیه السّلام) توصیه شده است از هفت سالگی باید جای کودکان را جدا انداخت و کودکان نباید کنار یکدیگر بخوابند.
بخش مهمی از تحریکات جنسی انسان، از طریق لمس و تماس بدنی است. وقتی دو کودک در کنار یکدیگر می‌خوابند و با یکدیگر تماس پیدا می‌کنند، این عمل، باعث تحریکات جنسی شده، بلوغ زودرس را به دنبال خواهد داشت و زمینه‌های انحراف جنسی و اخلاقی را در پی دارد.
گرچه کودک تا دوازده سالگی از لحاظ جنسی دورۀ نهفتگی را طی می‌کند و مسائل جنسی کاملاً فعال و هوشیار نیست، ولی تماس‌های بدنی باعث تحریک و فعال شدن زودهنگام آنها می‌شوند و این فعال شدن، باعث بلوغ زودهنگام می‌گردد، که تبعات خود را دارد. والدینی که فرزندان نوجوان خود را در آغوش می‌فشارند و یا با بوسیدن آنها به شکلی نامطلوب، آنها را تحریک می‌کنند و یا مادران جوانی که پسران نسبتاً نوبالغ خود را با خود به حمام می‌برند یا پدرانی که دختران شش، هفت سالۀ نامحرم را می‌بوسند و یا اجازه میدهند نوجوانشان این کار را با دختر نامحرم دیگر که هنوز هم خردسال است، بکند.
همۀ این کارها مخالف دستورهای تربیتی و اخلاقی اسلام است و باعث تحریک نوجوان شده، او را به انحراف جنسی سوق می‌دهد. به نمونه‌ای از دستورهای دینی در این زمینه توجه کنید: «مردها نباید دختر شش سال به بالا را ببوسند و زن‌ها هم از بوسیدن پسرهای هفت ساله و بیشتر پرهیز کنند.»
در روایتی دیگر، امام صادق (علیه السّلام) فرمودند: «وقتی دختربچه‌ای به شش سالگی رسید، مرد نامحرم حق ندارد او را ببوسد؛ همچنین نمی‌تواند او را در آغوش بگیرد.»
4.دوستی‌های آلوده
تأثیرپذیری نوجوانان از دوستان و همسالان، بیش از سایر افراد است لذا اگر نوجوانی با افراد آلوده به مسائل جنسی و غیراخلاقی معاشرت داشته باشد، به گناه و انحراف جنسی تمایل پیدا کرده، احتمال آلوده شدن به انحرافات اخلاقی، افزایش پیدا می‌کند. اثرگذاری دوست ناباب و آلوده به طور خزنده و مرموزاست؛ به طوری که نوجوان در برخی مواقع اصلاً متوجه نمی‌شود که چه موقع و چگونه به انحراف کشیده شده است.
دوستی با افراد فاسد، باعث حرکت نزولی انسان به سمت هلاکت و نابودی است و انسان را گرفتار عذاب و سختی دنیا و آخرت می‌کند. امام صادق(علیه السّلام) می‌فرمایند: «کسی که با رفیق بد و ناپاک همنشین شود، سالم نمی‌ماند و سرانجام به ناپاکی آلوده می‌شود.»
حضرت علی(علیه السّلام) نیز در این زمینه می‌فرمایند: «با انسان شرور و فاسد رفاقت مکن؛ زیرا طبع تو و شخصیت تو از شرارت‌های او الگو می‌گیرد؛ بدون آن که خودت بفهمی.»
والدین باید به طور نامحسوس دوستان فرزندان خود را کنترل کنندوهمچنین فرزندان خود را از دوستی با فردی که هویت او مشخص نیست؛ با افراد بزرگتر از خود؛ دوستی بسیار صمیمی و افراطی منع کنند.
5.بلوغ نابهنگام (زودرس)
بلوغ طبیعی و بهنجار، نوجوان را در موقعیت ایفای نقش جنسی و توانایی تولیدمثل قرار می‌دهد، ولی به دلیل فاصله‌ای که بین بلوغ جنسی و بلوغ روانی و عقلی وجود دارد، به ناچار باید ارضای این غریزه را به تعویق انداخت و به زمانی مناسب، یعنی زمانی که شرایط ازدواج فراهم باشد، موکول کرد.
با توجه به مشکلات یاد شده، اگر مسأله بلوغ زودهنگام را به آن اضافه کنیم، نوجوان در وضعی بغرنج و دشوار قرار می‌گیرد؛ زیرا در فردی که دچار بلوغ زودهنگام شده است، فاصله بلوغ جنسی تا بلوغ روانی و عقلی که زمان ازدواج است، زیادتر شده، طبعاً مشکلات او هم زیادتر خواهد شد. نوجوان باید فاصلۀ بین بلوغ جنسی و ازدواج را با صبر و خویشتن‌داری سپری کند.
البته دختران و پسران نوجوان نسبت به بلوغ زودهنگام، واکنش متفاوتی نشان میدهند و تجربیات دست‌‌اندرکاران تربیتی مؤید آن است که معمولاً دختران نوجوان از بلوغ زودهنگام رنج می‌برند و احساس خوبی نسبت به آن ندارند؛ بنابراین، سعی می‌کنند تا حدّ ممکن این موضوع را از دیگران مخفی کنند؛ در حالی که پسران نوجوان برعکس دختران از بلوغ زودهنگام استقبال نموده، با نوعی غرور و شعف با دیگران درباره این موضوع گفت‌وگو می‌کنند.
بدیهی و روشن است نوجوانان پسر و دختری که زودتر از وقت طبیعی به بلوغ جنسی می‌رسند، دچار مشکلات بیشتر و تنش‌های فراوانی می‌شوند و برای ارضای منطقی و مطلوب نیاز جنسی، باید فاصلۀ زمانی طولانی‌تری را تحمل کنند؛ لذا اگر به دستورهای اخلاقی و تربیتی و دینی توجه ننمایند و به خودسازی معنوی نپردازند، احتمال این که به خودارضایی مبتلا شوند، بسیار است؛ لذا باید به ایجاد فضاهای معنوی برای دختران پرداخت و آنان را به این امر تشویق نمود.
6. عوامل تحریک‌کنندۀ فرهنگی
شرایط فرهنگی و اجتماعی به گونه‌ای است که نوجوانان هم مانند سایر گروه‌های سنی، در معرض بمباران بی‌وقفه پیام‌های تبلیغاتی و تحریکات محیطی قرار دارند. بیشتر این پیام‌ها و عناصر تبلیغاتی دربرگیرندۀ نکات منفی و جنبه‌های بدآموز است و بسیاری از رسانه‌های جمعی و ابزارهای فرهنگی، به نوعی به تحریک مسائل جنسی نوجوانان می‌پردازند.
از جمله محرکات فرهنگی و اجتماعی که به نحوی، متأثر از فرهنگ غربی هستند:
• فیلم:
ابزارهای سمعی و بصری همانند تئاتر و فیلم‌های سینمایی در بین جوانان و نوجوانان از مقبولیت ویژه‌ای برخوردارند و این هنرها طرفداران بسیاری به خود اختصاص داده‌اند؛ به طوری که هر نوجوان، در شبانه‌روز چندین ساعت از وقت خود را به آن اختصاص می‌دهد.
صنعت فیلم و سینما به سبب جاذبه‌ای که دارد، تأثیرگذاری ویژه‌ای نیز دارد. این رسانه- صنعت از طریق دیدن و شنیدن اثر خود را می‌گذارد و در واقع دو قوۀ بصری و سمعی انسان را در تصرف خود دارد.
(مستکبران جهان با چنگ‌اندازی به مرزهای هنر و سرمایه‌گذاری در صنعت فیلم، نه تنها اموال و ثروت‌های کشورهای مسلمان را از طریق آن، غارت می‌کنند، بلکه با تولید فیلم‌های غیراخلاقی و جنسی و تحریک‌کننده، نوجوانان و جوانان را از معنویات، اخلاق دینی، تلاش و کوشش علمی و بالندگی بازداشته، به مسائل انحرافی سوق میدهند؛ این افراد حتی در بعضی پست‌های فرهنگی کشور نفوذ کرده، فیلم‌های خود را در بازار کشورهای اسلامی به فروش می‌رسانند. لذا اگر نوجوانان کوتاهی کنند و در دام این انحرافات بیفتند، به عاقبتی شوم، همراه با تباهی گرفتار خواهند شد.)
نوجوان به سبب شور و هیجان ویژه‌ای که دارد و به سبب رسیدن به بلوغ جنسی، طبیعتاً علاقۀ فراوانی به مسائل جنسی دارد. او در اثر تماشای فیلم‌های مبتذل، تحریک می‌شود و علاقه‌اش به مسائل جنسی زیاد شده، برای ارضای آن به انحرافات اخلاقی روی می‌آورد؛ ضمن آن که از تحصیل، ورزش، کسب معنویت و ترقی بازمی‌ماند؛ فیلم‌های غیراخلاقی به گونه‌ای روح و روان او را تحت تأثیر قرار میدهند که در خواب هم با کابوس‌ها و صحنه‌های جنسی مواجه شده، گرفتار توهّم می‌شود. بنابراین، آرامش و سکون از زندگی او رخت برمی‌بندد و گرفتار دنیایی از خیال‌بافی‌ها و نگرانی‌ها می‌شود.
والدین باید بر فیلم‌هایی که فرزندانشان استفاده می‌کنند، نظارت جدی داشته باشند و هرگز اجازه ورود ماهواره و فیلم‌های محرک را به منزل ندهند.
• عکس:
عکس‌های مبتذل و تحریک‌آمیز جنسی به گونه‌ای روان‌شناسانه و حساب شده بر روی کالاهای خارجی به تصویر کشیده شده‌اند. اکثر کالاهای خارجی به نوعی با استفاده از تصاویر جنسی و ضداخلاقی تبلیغ می‌شوند؛ حتی مانکن‌های لباس‌ها هم با طرز ماهرانه طراحی شده‌اند، به طوری که هر انسانی را تحریک می‌کنند؛ علاوه بر این‌ها وجود عکس‌های سکسی در بعضی مکان‌ها و توزیع آنها توسط افراد سودجو از عوامل مهم تحریکات جنسی در نوجوانان است.
• رمانهای جنسی:
نوجوان به طور طبیعی، علاقۀ بسیاری به مطالعه داستان و مخصوصاً رمان دارد و بعضی مواقع، ساعاتی از وقت خود را به مطالعۀ رمانی افسانه‌ای صرف می‌کند و تأثیرپذیری خاصی هم از رمان‌ها دارد. او در بسیاری از مواقع با شخصیت‌های اول رمان‌ها هم‌ذات‌پنداری می‌کند و از او تأثیر می‌پذیرد. این تأثیرپذیری در مطالعۀ رمان‌ها و داستان‌های جنسی و هیجانی بیشتر است. معمولاً نوجوانان علاقۀ خاصی به مطالعۀ رمانهای جنسی و داستان‌هایی که دربارۀ ارتباط دو جنس مخالف و عشق و عاشقی است، دارند. این رمان‌ها در تحریک قوای جنسی افراد سهم قابل توجهی داشته، آنان را در فضای مسائل شهوانی قرار میدهند؛ لذا برای مصون ماندن از خطر خودارضایی توصیۀ مؤکد این است که از مطالعۀ رمانهای جنسی پرهیز شود.
7 . لباس‌های نامناسب
لباس‌های تنگ و چسبان، یکی از عوامل تحریک جنسی، مخصوصاً در آستانۀ بلوغ و نوجوانی است. این لباس‌ها باعث افزایش جریان خون در ناحیۀ کمر و لگن خاصره شده، افزایش جریان خون به نوبۀ خود باعث افزایش تمایلات شهوانی در نوجوان می‌گردد.
تحقیقات روان‌شناسان و متخصصان علوم تربیتی ثابت کرده است پوشیدن لباس‌های چسبان، از جمله شلوار تنگ، باعث بیداری و تحریک قوای جنسی و شهوانی می‌گردد و تحریک قوای شهوانی در ابتدای نوجوانی، زمینۀ ابتلا به خودارضایی را ایجاد کرده، نوجوان را در دام انحراف جنسی می‌افکند. دو روان‌شناس معروف روسی، به نام‌های و. د. کوچتکف و م. لاپیک می‌گویند: «تحریک آلت تناسلی به میزان جریان خون در نواحی کمر و لگن خاصره بستگی دارد. وقتی خون در آن نواحی افزایش می‌یابد، این تحریکات بیشتر می‌شود و افزایش جریان خون در ناحیۀ کمر و لگن خاصره، معلول و نتیجۀ علل چندی است که از جمله مهم‌ترین آن، می‌توان به افراط در صرف غذاهای مقوی در شب، غذاهای ادویه‌دار و استفاده از لباس‌های تنگ اشاره کرد.»
8 . نگاه‌های غیرمجاز (چشم‌چرانی)
نگاه به تصاویر، افراد و یا مناظری که باعث تحریک شهوت می‌شود و انسان را به سوی گناه و مسائل جنسی می‌کشاند، در دستورهای دینی ممنوع و حرام شمرده شده است. علت این ممنوعیت آن است که این نگاه‌ها باعث می‌شوند زمینۀ گناه برای انسان فراهم شود؛ دیگر این که: نگاه آلوده و شهوت‌انگیز، باعث حسرت و اضطراب روحی و آشفتگی اعصاب می‌گردد و انسان را از تعادل خارج می‌سازد. حضرت علی(علیه السّلام) در این باره می‌فرمایند: «نِعمَ صَارِفُ الشَّهَواتِ غَضُّ الابصار؛ چشم پوشیدن از نگاه حرام و آلوده، باعث منصرف شدن از شهوات است.»
امام صادق(علیه السّلام) هم فرمودند: «نگاه به نامحرم و نگاه به حرام، تیری از تیرهای مسموم و زهرآگین شیطان است و چه بسا یک لحظه نگاه حرام، غم و اندوه طولانی و گرفتاری در پی داشته باشد.»
