راه‌های پیشگیری از خودارضایی
در بسیاری از بیماری‌ها و اختلال‌های روحی و جسمی با صرف کمترین نیرو و امکانات مادی، می‌توان از بروز و ظهور بیماری جلوگیری کرد، جهت پیشگیری از خود ارضایی راهکارهای زیر پیشنهاد می گردد:
1. ورزش
یکی از راه‌های تعدیل و مهار انرژی پرقدرت نوجوانی، ورزش است، از جمله آثار ورزش (به ویژه ورزش‌های هوازی مثل پیاده‌روی، دو، شنا، والیبال و کوهنوردی که مصرف اکسیژن را افزایش می‌دهند)، در سلامت و پیشگیری از بیماری‌ها و انحرافات می‌توان به کاهش فشار خون، کنترل وزن، تقویت سیستم عروقی، جلوگیری از پوکی استخوان، به تأخیر افتادن ناتوانی جسمی ناشی از سالخوردگی، افزایش امید به زندگی، ارتقای عزت نفس و از همه مهم‌تر تعدیل غرایز جنسی و جلوگیری از انحرافات اخلاقی اشاره کرد.زیرا ورزش باعث دفع انرژی زاید بدن شده، قوای جنسی را تعدیل می‌کند.
با تعدیل قوای جنسی، زمینۀ انحرافات جنسی خصوصاً خودارضایی تا حدود زیادی از بین می‌رود؛ وقتی انحرافات جنسی از بین می‌رود، زمینۀ معنویات در انسان شکل گرفته، انسان را به طرف کمالات سوق می‌دهد.
ورزش به سبب ایجاد تعادل روحی و کاهش اضطراب، نقش مهمی در جلوگیری از انحراف جنسی علی‌الخصوص خودارضایی دارد؛ زیرا یکی از علت‌های ابتلا به خودارضایی، نداشتن آرامش روانی و وجود اضطراب در روان نوجوان است.
2. تنظیم برنامۀ خواب و کیفیت آن
نظام‌مند بودنِ خواب نوجوان، تأثیر خوبی در پیشگیری از انحراف دارد. اگر بتوان ترتیبی اتخاذ کرد که نوجوانان اوایل شب به رختخواب بروند و صبح زود از جای خود بلند شوند، در سلامت آنان بسیار مفید خواهد بود؛ مخصوصاً اگر به دنبال خستگی و تلاش روزانه به رختخواب بروند.
طبیعی است اگر نوجوان با خستگی به رختخواب نرود، به ناچار مدت زمانی را در بستر بیدار خواهد ماند تا به تدریج به خواب رود، و چون افکار و اندیشه‌های شهوانی و تحریک‌آمیز معمولاً در این مواقع به سراغ نوجوان می‌آیند، نوعی تنظیم خواب و استراحت منظم برای نوجوان، ضرورت دارد.
بهتر است نوجوانان در میانۀ روز و یا بعدازظهرها حتی‌المقدور نخوابند تا در اثر تلاش و فعالیت‌های روزانه، شب زودتر و بهتر به استراحت بپردازند. دمای اتاق خواب آنها را هم نباید خیلی گرم کرد و اگر پنجره‌ای باز باشد، ضمن استفاده از هوای آزاد و مناسب، تهویۀ اتاق هم انجام خواهد شد.
برخی نوجوانان، به دلیل بی‌خوابی، زمانی طولانی در بستر بیدار می‌مانند و با مشغول شدن به افکار و تصورات خود، زمان را سپری می‌کنند تا لحظۀ خوابشان فرابرسد. ضرورت دارد این نوجوانان، برای رفع بی‌خوابی خود تلاش کنند و نیز در اولین فرصت به پزشک مراجعه نمایند و با مشورت پزشک، تدابیر درمانی را به کار بندند.
برخی بی‌خوابی‌ها، به دلیل غم و اندوه نوجوان پیش می‌آید و یا اضطراب‌های خاص دوران بلوغ، بیش از حد او را آزار می‌دهد. در این مواقع، مقداری قدم زدن قبل از خواب، تنفس عمیق و دوش با آب ولرم، می‌تواند به تنظیم خواب نوجوان کمک کند.
کیفیت خواب و بستر خواب نیز می‌تواند در تحریکات بدنی و جنسی نوجوانان تأثیر داشته باشد. مثلاً پرهیز از لخت شدن یا نیمه عریان شدن به هنگام خواب؛ زیرا عریان بودن یا نیمه عریان بودن در موقع خواب، زمینۀ خودارضایی را آماده می‌کند و به نوبۀ خود، باعث تحریک نوجوان می‌شود. همچنین سفارش شده که سعی کنید به پشت بخوابید و از خوابیدن بر شکم اجتناب کنید.
این مسأله دربارۀ نوجوانان از اهمیت بیشتری برخوردار است. نوجوانان را باید به پشت خوابیدن عادت داد و تشویق کرد. دیگر این که نوجوان نباید در رختخوابی بسیار گرم و نرم بخوابد، بلکه بستر او باید استاندارد و معمولی باشد؛ زیرا رختخواب گرم و نرم و به رو خوابیدن، از عوامل تحریک و انحراف جنسی است.
دکتر محمدرضا شرفی که در رشتۀ روان‌شناسی خصوصاً مباحث جوانان تخصص دارد، دربارۀ کیفیت خواب می‌گوید: «اگر بتوان نوجوانان را عادت داد پس از اقامۀ نماز صبح، با قرآن و دعا، مأنوس شوند و بار دیگر به رختخواب برنگردند، این امر در ایجاد حیات معنوی و روحیۀ اخلاقی آنها بسیار مؤثر خواهد بود و نوجوان روزی بانشاط و متعالی خواهد داشت.»
در دستورهای اخلاقی و بهداشتی اسلام، به کیفیت خواب و آداب آن توجه شده، توصیه‌هایی ارائه شده است که هر کدام از آنها در سلامتی و راحتی بدن و آرامش روان مؤثر است.
الف) باوضو بودن:
مؤمن همیشه پاکیزه و باوضو است. پیوسته وضو داشتن، در تربیت روحی و روانی انسان مؤثر است.
امام صادق (علیه السّلام) می‌فرمایند: «هر کس موقع خوابیدن باوضو باشد، مثل این است که در حال عبادت و سجده است.»
ب) محاسبه:
فرد عاقل و آینده‌نگر در کارهای خود حسابگری می‌کند و در موقع خوابیدن هم، به اعمال روزانۀ خود توجه نموده، آنها را مطابق معیارهای ارزشی و اخلاقی ارزیابی می‌کند و در جهت اصلاح خود تلاش می‌کند. این عمل قبل از خواب می‌تواند درمانی برای مسائل استرس‌زا و فشارهای روانی روزانه باشد؛ چون وقتی فرد، محاسبه کرد و دید خطایی از او سر زده است، استغفار می‌کند و اگر عمل صالحی انجام داده باشد، شکرگزاری می‌کند؛ هر دوی این‌ها در آرامش انسان نقش دارد. حضرت علی(علیه السّلام) می‌فرمایند: «وقتی به رختخواب رفتی و خواستی بخوابی، به اعمال و رفتار روزانه‌ات نگاه کن و به آنچه خورده‌ای و کسب کرده‌ای، توجه نما و روز قیامت و هنگام مرگ خود را یادآور شو.»
ج) دعا و تلاوت قرآن:
خواندن قرآن (سوره‌های کوچک) و دعاهای مخصوص که هنگام خوابیدن سفارش شده است، برای ایجاد آرامش در حال خواب، تنظیم رؤیاهای انسان و تمرکز ادراکی و ذهنی او بسیار مؤثر است و آرامش خاصی به انسان می‌دهد.
د) رو به قبله خوابیدن:
یکی از دستورهای اخلاقی و تربیتی اسلام دربارۀ خوابیدن این است که فرد به طرف قبله بخوابد. این دستور به دو صورت توصیه شده است: یکی آن که شخص به پشت بخوابد و کف پاهایش به طرف قبله باشد؛ یعنی اگر خواست بلند شود، صورتش به طرف قبله است؛ دوم آن که بر پهلوی راست بخوابد و صورتش به طرف قبله باشد (البته مطابق روایات، صورت دوم بهتر است).
3.اصلاح برنامۀ غذایی
تغذیه در دوران بلوغ به دو جهت حائز اهمیت است: یکی از لحاظ محتوا و مواد غذایی موردنیاز نوجوان و دیگری از جهت زمان استفادۀ آن.
به طور طبیعی غذای مناسب نوجوان، غذایی است که انرژی لازم و موردنیاز بدن او را تأمین کند؛ به خصوص که نوجوان در حال رشد سریع و چشمگیری است؛ با این حال مواد غذایی او نباید محرک و تحریک‌کنندۀ شهوت باشد؛ لذا باید از خوردن بیش از حد غذاهایی مانند خرما، تخم‌مرغ، فلفل، دارچین، پیاز و ... اجتناب کند.
دیگر این که نوجوان باید برای صرف غذا، زمان مناسبی را انتخاب کند؛ زیرا یکی از علل بی‌خوابی در شب‌ها و عدم آرامش روحی، تغذیۀ نامناسب و زمان نامناسب صرف آن است. یکی از صاحب‌نظران علت احتلام پیاپی نوجوانان را در تغذیۀ نامناسب می‌داند و در این باره می‌نویسد: «احتلام بیشتر وقت‌ها، نزد کسانی دیده می‌شود که با معدۀ سنگین می‌خوابند. بهترین روش برای جلوگیری از این امر و خواب سنگین، آن است که شب‌ها، معده را از خوراکی‌های دیرهضم پر نکنید و به همان اندازه که به کیفیت غذا اهمیت می‌دهید، به کمیت آن نیز دقت کنید.»
4. اجتناب از دیدن فیلم‌های مبتذل
از ابزارهای تحریک شهوات و انحراف نوجوانان و جوانان، دیدن فیلم‌های مبتذل و جنسی است؛ این فیلم‌ها فکر و اندیشۀ نوجوان را تخریب کرده، او را به سوی مسائل غیراخلاقی سوق می‌دهد. اگر نوجوان یا جوانی به مشاهدۀ فیلم غیراخلاقی و جنسی بپردازد، صحنه‌های آن فیلم همیشه در مقابل چشمان او مجسم می‌شوند و پیوسته در ذهن او تداعی شده، باعث تحریک جنسی می‌شود.
و وقتی شهوات در نوجوان تحریک شد، او را به طرف ارضا سوق می‌دهد و از آنجایی که هیچ راه ارضای عقلانی و شرعی برای او وجود ندارد، به طرف خودارضایی کشیده می‌شود.
5. حاضر نشدن در محیط‌های آلوده
از مصادیق انحراف، مجالس لهو و خوشگذرانی ممنوع و حرام است؛ این مجالس آثار تخریبی و سوئی بر افراد جامعه، خصوصاً نوجوانان دارند. نوجوانی که هنوز به مرحلۀ پختگی نرسیده و در آغاز جوانی و شهوات قرار دارد، در این مجالس به فساد و بی‌بندوباری کشیده شده و به انحرافات جنسی روی می‌آورد.
اگر نوجوانی در عروسی‌ای حاضر شود که در آن عروسی موسیقی نواخته می‌شود و یا در مهمانی‌ای حاضر شود که مردان و زنان به صورت مختلط و با وضعی ناپسند و بی‌حجاب، حضور دارند، یقیناً در افکار و تمایلات او اثر گذاشته، ضمن ارتکاب عملی حرام، به انحراف جنسی کشیده می‌شود.
حضرت علی(علیه السّلام) دربارۀ دوری از محیط‌های ناپاک، در نامه‌ای به حارث همدانی چنین می‌فرمایند: «و احذر منازل الغفلۀ و الجفاء و قلّۀ الاعوان علی طاعۀ الله؛ از مکان‌هایی که مردم آن، از یاد خدا غافلند و به یکدیگر ستم روا می‌دارند و برای اطاعت از خدا به یکدیگر کمک نمی‌کنند، بپرهیز.»
6. برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت
تعطیلات زیاد و بی‌برنامه، در عین حال که باعث احساس سرگردانی و بلاتکلیفی برای نوجوانان می‌شود، به تدریج باعث سرخوردگی و یأس آنان شده، موجب می‌شود آنان به کنج خلوت و انزوا پناه ببرند و راهی برای مشغولیت خود بجویند. این مشغولیت، در بسیاری از موارد به انحرافات جنسی و از جمله «خودارضایی» منجر می‌شود.
نوجوانی که برای اوقات فراغت و حتی تمام ایام زندگی خود برنامه‌ریزی دارد، از عزت نفس و حُرمت بالایی برخوردار است. بهره‌مندی از خودارزشمندی، نوجوان را از انحراف نگه می‌دارد؛ زیرا کسی که خودش را شخصی ارزشمند و دارای موقعیت اجتماعی می‌داند و احساس می‌کند برای جامعه مفید است، هرگز این عظمت را با کارهای ضداخلاقی تباه نمی‌سازد.
حضرت علی (علیه السّلام) دربارۀ آفات بیکاری و نداشتن برنامه برای اوقات فراغت، می‌فرمایند: «اَلقَلّبُ الفارِغُ یَبحَثُ عَنِ السُوءِ وَالیَدُ الفارِغَۀُ تَنَازَعُ إِلَی الاثم؛ ذهن و قلب انسان اگر رها و بدون برنامه باشد، به وسوسه‌های بد و شیطانی گرفتار می‌شود و اگر فعالیت‌های جسمانی و بدنی در انسان دچار رکود و تنبلی شود، راه برای ارتکاب گناهان باز خواهد شد.»
7. تنها نگذاشتن نوجوانان
تنهایی و خلوت، می‌تواند یکی از زمینه‌های گرایش به خودارضایی و انحراف جنسی باشد؛ زیرا وقتی نوجوان در جایی حضور دارد که کسی در آنجا نیست، افکار شیطانی و وسوسه‌های شهوانی به سراغ او می‌آید به ویژه این که نوجوان دربارۀ آلت تناسلی خود کنجکاو است و در خلوت به تماشای آن و دست‌ورزی با آن می‌پردازد؛ لذا باید آنان را واداشت بین اعضای خانواده باشند و در اتاق خواهران خود به استراحت بپردازند؛
اگر هم در اتاق اختصاصی خود استراحت می‌کنند، در اتاق را قفل نکنند، بلکه آن را باز بگذارند؛ به نحوی که ورود و خروج به آنجا ممکن باشدو سعی شود در اتاق خواب نوجوانان تصاویر تحریک‌کننده وجود نداشته باشد.رایانه، ویدئو، تلویزیون و سایر ابزار صوتی و تصویری در اتاق نوجوان نباشد؛ زیرا وجود آنها، زمینه‌ساز استفاده از فیلم‌های مبتذل و مسائل تحریک‌کنندۀ بعدی است.
اگرچه تنهایی و خلوت در بعضی مواقع لازم و ضروری است و انسان فرصت می‌یابد صادقانه و خالصانه با خدای خود مناجات کند و در عظمت جهان بیندیشد و به گذشته و آیندۀ خود و روز قیامت فکر نماید، اما در سنین نوجوانی و مخصوصاً در نوجوانانی که زمینۀ انحراف اخلاقی در آنها وجود دارد، بسیار مضر و ناپسند است؛ چه این که اگر در خلوت قرار گیرند، افکار شهوانی یک آن، آنها را راحت نمی‌گذارد و به سوی گناه می‌کشاند.
8. کنترل و نظارت بر دوستان
معاشرت و همنشینی با دوستان سالم و باایمان، موجب رشد شخصیت انسان و تقویت ارزش‌های اخلاقی و معنوی نوجوان می‌گردد. انتخاب دوستانی که از لحاظ درسی، اخلاقی، خانوادگی ، شایسته‌اند، می‌تواند بهترین بازوی موفقیت انسان و قرار گرفتن در مسیر پاک و بدون انحراف باشد. از طرفی دوستی با افرادی که معمولاً آلوده به انحراف‌های اخلاقی هستند یکی از زمینه‌های انحراف نوجوان است.
دوستان منحرف و بی‌بندوبار، سعی دارند احساس‌ها و تجربه‌های راست یا دروغ خود یا دیگران را دربارۀ مسائل جنسی و انحرافات اخلاقی با حرص و ولع و با حالتی غرورآمیزتعریف کنند و آنان را از این طریق به سمت ناهنجاری‌ها سوق دهند.
خداوند از قول کسانی که با دوستان فاسد همنشین شده اند می‌فرماید: « يَا وَيْلَتا لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلاَناً خَلِيلاً؛ ای وای بر من، کاش فلان شخص را به دوستی برنمی‌گزیدم.» (سوره فرقان / آیه28) امیرمؤمنان، علی (علیه السّلام) می‌فرمایند: «لا تَصحَب الشَّریرَ فَاِنَّ طَبعَکَ یَسرُقُ مِن طَبعِهِ شَرّا و اَنتَ لا تَعلم؛ از همنشینی و دوستی با افراد شرور و آلوده بپرهیز؛ زیرا طبیعت و شخصیت تو به طور ناخواسته، تحت تأثیر بدی و ناپاکی طبع او قرار می‌گیرد و صفات آلودۀ او در تو اثر می‌کند.»
9. پرورش معنویات
باورهای اعتقادی و اعمال عبادی و معنوی، تفکر و اندیشۀ انسان را به طرف کمالات اخلاقی سوق داده، او را از خیال‌پردازی در افکار شیطانی بازمی‌دارد. هرگاه خطر یا تحریکات شیطانی انسان مؤمن را تهدید کند، به خدا پناه می‌برد و از او مدد می‌طلبد تا از شر شیطان و وسوسه‌های آلوده‌کنندۀ او در امان باشد؛ خصوصاً اگر بندۀ خدا برای فرار از گناه و آلوده نشدن در معاصی، از او کمک بخواهد قطعاً خداوند او را یاری می‌کند.
قرآن کریم می‌فرماید: «اللّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُم مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ؛
خدا ولیّ و سرپرست کسانی است که ایمان آورند و خداوند بدین وسیله آنان را از ظلمات (گناه) بیرون می‌آورد و به وادی نور می‌برد.» (بقره /آیه256)
تحقیقات بسیاری از دانشمندان و روان‌شناسان دلالت دارد براینکه مذهب و معنویات با عث آرامش خاطر و عدم سقوط در انحرافات می گردد.کسی که از آرامش و سکون برخوردار باشد، کمتر گرفتار انحرافات جنسی و مخصوصاً خودارضایی می‌گردد؛ زیرا یکی از علل روی آوردن به خودارضایی، اضطراب و عدم آرامش روانی است.
