پوشش
اندام انسان برخلاف دیگر حیوانات، پوششی طبیعی ندارد که او را از سرما و گرما حفظ کند. از سوی دیگر، بشر به طور فطری از برهنگی رنج می برد وخوش ندارد بدن یا دست کم برخی از اندامش در معرض دید دیگران باشد و از سوی سوم، معمولاً انسان ها به زیبایی و آراستگی ظاهری اهمیت می دهند و می کوشند تا حد امکان با ظاهری آراسته در برابر دیگر انسان ها ظاهر شوند.
بنابراین، انسان از جهات مختلفی نیازمند چیزی است که هم او را از آسیب سرما وآزار گرما حفظ کند، هم از برهنگی نجات دهد و هم میلش به زیبایی و آراستگی را تأمین نماید. لباس، پاسخی مناسب به همه این نیازهاست. قرآن شریف، لباس را چیزی می داند که انسان را از سرما و گرما محافظت می کند و زشتی های او را می پوشاند
از این رو، نیاز به پوشش، نیازی طبیعی برای انسان، اعم از زن و مرد و استفاده از آن، تا حدودی فطری و طبیعی است و زن ومرد در این جهت تفاوت ندارند. بدین سبب، زن و مرد به طور طبیعی و صرف نظر از اینکه متدین به دینی باشند، بدن خود را از نگاه دیگران می پوشانند. البته تعیین حدود پوشش در زن ومرد و انتخاب نوع لباس از نظر کیفیت در رنگ و مدل، به آداب و رسوم و فرهنگ های مختلف و دستورات دینی هر قوم و ملت بستگی دارد و متفاوت است.
الف)پوشش زن و مرد در اجتماع گرچه مرد از نظر اسلام برای حضور در اجتماعات، به پوشش تمام بدن از سر تا پا ملزم نیست و به یقین مقدار وجوبی پوشش وی از زن کمتر است، ولی این مسئله نیز روشن است که پوشش کامل برای مرد نیز بایسته اخلاقی و نشانه شخصیت اوست و مردان به طور معمول برای حضور در اجتماعات رسمی و در محل کار و اداره، از پوشش مناسب و کامل استفاده می کنند.
اما در اینکه حدود پوشش زن برای حضور در جامعه چه مقدار است و آیا عرف و شرع در مقدار تعیین شده مشترک اند یا متفاوت، مسئله ای است که به بررسی آن می پردازیم.
ب)حدود پوشش زن در جامعه قرآن شریف در چندین آیه، محدوده پوشش زنان را بیان کرده است.در یک مورد می فرماید:وَلیَضرِبنَ بِخُمرِهنَ عَلَی جُیُوبِهِنَ.
در این آیه، به پوشش سر و گردن زنان که وجه امتیاز زن و مرد است، اشاره و زنان را موظف کرده برای حضور در عرصه عمومی و ظاهر شدن در برابر نا محرم، افزون بر پوشاندن دیگر اعضا که به طور طبیعی رعایت می شود، سر و گردن و گریبان را نیز که مهم ترین بخش بدن زن و محل اجتماع زیبایی های متصل و طبیعی و زینت های منفصل و مصنوعی اوست، بپوشاند.
همچنین آیه وَلا یُبدینَ زیِنَتَهُنَ؛«و زینت خود را جز آن مقدار که ظاهر است،آشکار نسازند»،بر لزوم پوشش تمام بدن زن دلالت دارد وآنان را موظف می کند برای حضور در عرصه عمومی، تمام خود را بپوشانند.
توضیح اینکه زینت از ریشه «زین» به معنای دل پسند وزیبا در مقابل واژه «شین» به معنای زشت است.همچنین به اشیایی که انسان خود را با آن می آراید، زینت گفته می شود.
مسعدة بن زیاد می گوید: از امام صادق(ع) شنیدم در پاسخ پرسشی که زن چه زینت هایی را می تواند ظاهر کند، فرمودند:وجه وکفین. امام صادق(ع) به مردان فرمود: ناخن های خود را کوتاه کنید؛ و به زن ها گفت: (ناخن ها را) رها کنید؛ زیرا آن (رها کردن) برای شما زیباتر است.در روایت است که موی زن از زیبایی های اوست و شایسته است مرد هنگام ازدواج از آن سراغ بگیرد.همچنین در روایات دیگر به بازو، گردن، محل خلخال و حتی به تمام بدن زن زینت گفته می شود. در نتیجه، این روایات معنای زینت را در آیه گسترش داده است؛ به گونه ای که همه بدن مصداق زینت شمرده می شود.
نتیجه اینکه زن مجاز نیست هیچ عضوی از اعضای خود را برای دیگران نمایان کند و معنای این سخن این است که زن برای حضور در اجتماع، باید تمام بدن خود را از نامحرم بپوشاند.
ج) دست و صورت؛ خارج از حدود پوشش
از جمله اِلَا ماَ ظَهَرَ مِنهاَ در این آیه شریفه، دو نکته استفاده می شود:1.زینت های زن دو نوع است: زینتی که به طور طبیعی آشکار و نمایان است و دیگر، زینتی که خود به خود مخفی است، مگر آنکه زن با اراده و اختیار خود آن را نمایان کند.
2.زینت های ظاهر در محدوده پوشش داخل نیست و زن از نمایان کردن آن برای دیگران نهی نشده است در نتیجه،او موظف است برای حضور در جامعه،زینت های پنهان خوذ را آشکار نکند، ولی در خصوص زینت های ظاهر وظیفه ای ندارد.
امام صادق(ع) در پاسخ به زراره که پرسید: مقصود از زینت های آشکار که از وجوب پوشاندن استثنا شده چیست؟ فرمود: زینت ظاهر، سرمه و انگشتر است.در روایت دیگری به ابو بصیر فرمود:انگشترو النگوست. در نتیجه آنچه از آیه استفاده می شود، این است که زن برای حضور در عرصه عمومی، موظف است تمام اندام خود، جز صورت و دست ها را از نامحرم بپوشاند.
د) فلسفه پوشش زن در اسلام
دستورات الهی و اوامر و نواهی خداوند، چه در بخش رفتار ها و احکام عملی و چه در حوزه اخلاق حکیمانه، هدفمند و بر اساس مصالح و مفاسدی است که در رفتار انسان وجود دارد وانجام و ترک آنها، در تکامل آدمی و سعادت ابدی او مؤثر است.بنابراین همه واجبات و محرمات الهی و حتی جزییات برخی از اعمال، حکمت و فلسفه دارد؛گرچه بسیاری از آنها، به ویژه در بخش عبادات برای ما روشن نیست. وجوب استفاده از پوشش مناسب بر زن برای حضور در اجتماع نیز به عنوان یکی از احکام عملی مشمول این قاعده است. بدین سبب نظر به اینکه وجوب پوشش برای زن مورد توجه زنان و مردان بوده و درباره آن سخنان فراوانی گفته شده و می شود، به اختصار برخی از حکمت ها و فلسفه های پوشش زن را با توجه به آیات و روایات بر می شماریم.
یکم-معرف شخصیت زن
خداوند متعال در آیه 59 احزاب پس از بیان لزوم پوشش بر زنان، با عبارت ذَلکَ ادنیَ اَن یُعرَفنَ فَلَا یُؤذَینَ به دو حکمت این دستور اشاره کرده است: از واژه «یعرفن» در این آیه استفاده می شود که پوشش، معرف زن است. در اینکه مقصود از معرف بودن پوشش در این آیه چیست، دو احتمال گفته شده است:1.در زمان نزول آیه، کنیزان با سر وگردن برهنه از منزل خارج می شدند و پوششی نداشتند.این امر سبب می شد گاهی بعضی از جوانان هرزه مزاحم آنها شوند.
بدین سبب، به زنان آزاد دستور داده شده برای خروج از خانه، از پوشش استفاده کنند تا از کنیزان متمایز شوند و بهانه ای برای مزاحمت هرزگان وجود نداشته باشد.این احتمال بر اساس شأن نزولی است که برای آیه ذکر شده و معرف بودن پوشش نیز در این جهت است که زن آزاد را از کنیز متمایز می کند و در نتیجه، مزاحمت هایی که برای کنیزان وجود داشته، از آنان برداشته می شود؛2.پوشش، معرف زن در بعد عفت وصلاح است و زنان عفیف را از زنان بی پروا و بد کاره جدا می کند. در نتیجه، اهل فسق و فجور معترض آنان نمی شوند و زنان از اذیت آنان مصون می مانند.
حضور زنان و دختران با پوشش اسلامی در مراکز فرهنگی و علمی یا مراکز اقتصادی و اشتغال به کار و دانش، نشانه عفت و پاک دامنی آنان است و البته یکی از آثارش آن است که مردان با دیده احترام به ایشان می نگرند و افراد لاابالی مزاحم آنان نمی شوند
.توجه به این نکته لازم است که این مطلب بدین معنا نیست که در زمان ما، هر خانمی که از پوشش چادر استفاده می کند، عفیف و پاک دامن است و زنانی که از این پوشش استفاده نمی کنند یا از پوشش های نا مناسب استفاده کنند، بی عفت و بدکاره اند؛ بلکه پوشش، نشانه عفت و پاک دامنی است و زنی که در جامعه از پوشش استفاده کند، با این نشانه خود را در شمار زنان عفیف و پاک دامن معرفی می کند.
دوم-تأمین امنیت اجتماعی
آیه ذَلِکَ اَدنیَ اَن یُعرَفنَ فَلَا یُؤذَین به زنان و دختران می گوید اگر بخواهید از متلک ها، تهمت ها، تهاجم ها و تهدیدهای افراد آلوده و هرزه در امان باشید، باید خود را بپوشانید.
بی حجابی و بد حجابی با مزاحمت های خیابانی رابطه مستقیم دارد. نبود حجاب و وضعیت زننده دختران و زنان در کشورهای غربی، سبب شده زنان امنیت اجتماعی نداشته باشند
سوم-دفاع از شخصیت انسانی زن
زن از دیدگاه اسلام پیش از آنکه به عنوان زن و جنس مؤنث مطرح باشد، حقیقت و هویت انسانی دارد و شخصیت واقعی او به انسانیت اوست، نه به مؤنث بودنش، نه به جسم و زیبایی های جسمی و جذابیت های جنسی او. بنابراین،آنچه در مورد زنان توجه بیشتری می طلبد، شخصیت زن و بعد انسانی اوست، نه بعد جسمانی او؛در حالی که آنچه امروز از جمعیت زن در دنیای غرب مورد توجه است، جسم زن است.
به این ترتیب، زنی که می تواند با توانمندی ها مادی و استعدادهای معنوی خود در کنار فعالیت های اجتماعی ، در مسیر معنوی و انسانی خود گام بردارد و به کمال برسد، به ابزاری برای ارضای شهوت هوس رانان یا وسیله ای برای جلب و جذب مشتری و افزایش درآمد کارخانه داران و سرمایه داران تبدیل می شود و حقیقت خود را فراموش می کند و به نابودی می کشاند.اسلام با طرح مسئله حجاب و لزوم استفاده از پوشش مناسب برای حضور در عرصه عمومی، کاری کرد که زن در اجتماع به عنوان یک انسان حاضر شود، نه به عنوان مؤنث و وسیله ارضای شهوت. این مسئله ای است که زنان و دختران کشورهای اسلامی در غیر ایران به آن معترف اند.
چهارم- بهداشت روانی
پاره ای از آیات نیز حکمت پوشش را پاکیزگی قلب از وسوسه های شیطانی دانسته است. در آیه53 احزاب می خوانیم:«و هنگامی که چیزی از وسایل زندگی (به عنوان عاریت) از آنها (همسران پیامبر) می خواهید،از پشت پرده بخواهید.این کار دلهای شما و آنها را پاک تر می دارد.
نگاه به زن، سبب ایجاد اندیشه های شیطانی در نفس می شود و افکار انسان را به هوس می اندازد و هوس،سبب تحریک میل جنسی می شود، ولی اگر این ارتباط از پشت پرده باشد، زمینه تحریک میل جنسی و افکار و وسوسه های شیطانی در دل از بین می رود و دل از وسوسه ها پاک تر باقی می ماند. ای ن آیه گرچه درباره زنان پیامبر است، فلسفه ای که برای این دستور بیان شده، عمومیت دارد.
پنجم-پیشگیری از ایجاد التهاب و هیجان جنسی در جامعه
پوشش، از یک سو امری فردی و تکلیفی است که متوجه فردفرد زنان است و از سوی دیگر،مسئله ای اجتماعی و در خصوص دیگر افراد جامعه است؛ زیرا حضور زن در جامعه با جسم نیمه عریان، سبب تحریک مردان می شود و التهاب جنسی را افزایش می دهد.زن و مرد گرچه در اصل میل جنسی مشترک اند،در کیفیت آن با هم تفاوت هایی دارند.پوشش و عدم پوشش زن، نقش مهمی در تحریک شدن یا نشدن مردان دارد.از این رو زن موظف است برای رعایت حقوق دیگر افراد جامعه،هنگام خروج از خانه، از پوشش مناسب استفاده کند. بنابراین، یکی دیگر از حکمت های وجوب پوشش برای زن،پیشگشری از التهاب جنسی در جامعه است.
