تاثیرپندهای شما بر فرزندتان
اگر ميخواهيد پندهاي شما بر فرزندانتان تأثري داشته باشد...
شرايط ذيل را رعايت كنيد.
به مقدار ضرورت بسنده كنيد. نصيحت پي در پي، سبب لجاجت فرزندان مي‌شود و رفتار ناشايست را در آنان تثبيت مي‌كند. توجه داشته باشيد كه حتي بزرگسالان نيز پند را به سختي مي‌پذيرند.
نصيحت مانند روغن كرچك است كه دادنش راحت، ولي خوردنش بسيار ناخوشايند است.
خودتان به موعظه‌هايتان عمل كنيد. در روايات آمده است:
إن العالم اذا لم يعمل بعلمه زلت موعظته عن القلوب كما يزل المطر عن الصفا.
اگر دانا به دانش خود عمل نكند، موعظه‌اش از قلب‌ها مي‌لغزد؛ همان‌گونه كه قطره آب از روي سنگ فرو مي‌ريزد.
براي تأثير نصيحت، بايد بين خود و فرزندانتان رابطه‌اي قلبي و عاطفي برقرار سازيد. دل فرزند به والديني روي مي‌آورد كه با آنان انس داشته باشد.
امام علي ع مي‌فرمايد:
قلوب الرجال وحشية فمن تألفها اقبلت عليه.
دل‌هاي انسان‌ها وحشي‌اند؛ پس به كسي روي مي‌آورند كه باآن‌ها انس گيرد.
موانع رابطه قلبي، مانند زنگارهاي روي آهن است كه جلو جذب آهن‌ربا را مي‌گيرد.
هنگام پند دادن، خوشرو باشيد. ترشرويي، جلو تأثير پند را مي‌گيرد.
از لحني نرم استفاده كنيد و به آرامي تذكر دهيد. وقتي خداوند بزرگ، موسي و هارون ع را به سوي فرعون فرستاد، بدانان فرمود كه با او به نرمي سخن بگويند:
فقولا له قولا لينا.
نصيحت‌هاي شما به ويژه براي نوجوانان بايد پنهاني باشد. نوجوانان با توجه به ويژگي شخصيت‌طلبي‌اش نصيحت شنيدن در جمع را برنمي‌تابد.
در پند و اندرزها، به منفعت و مصلحت فرزند توجه كنيد و مصالح خود را در نظر نگيريد. اگر فرزند شما احساس كند نصيحت‌هاي شما براي منافع خودتان است، چندان اثري نخواهد داشت.
براي تأثير بيشتر نصيحت بر فرزندان، از راهكارهاي ذيل استفاده كنيد:
عبرت آموزي: وقتي فرزندان خود را براي اصلاح بدرفتاري‌شان پند مي‌دهيد، از همسالاني بگوييد كه به جهت رفتار مشابه، دچار مشكل شده‌اند؛ عاقبت بد آنان عبرت‌آموز است.
يادآوري نعمت‌ها: نعمت هاي خداي برزگ (پدر، مادر، سلامت، امكانات و...) را يادآوري كنيد. كودك يا نوجواني كه متوجه نعمت‌هاي الاهي باشد، كمتر به سمت خلاف مي‌رود. اين شيوه‌اي قراني است.
خداوند متعالي خطاب به رسول گرامي‌اش مي‌فرمايد:
الم يجدك يتيما فاوي و وجدك عائلا فاغني فاما اليتيم فلا تقهر.
آيا خداوند، تو را يتيمي نيافت و در پناه خود جاي داد، و تو را ره گم كرده نيافت و راهنمايي كرد، و تو را فقير نيافت و توانگر ساختپس يتيم را ميازار.
فرض مخالف: هنگام نصيحت، او را متوجه سازيد كه اگر به بدرفتاري‌اش ادامه دهد، ممكن است خداوند نعمت‌هايش را از او بگيرد.
لو نشاء جعلناه اجاجا فلو لا تشكرون.
اگر مي‌خواستيم، آب خوش و گوارا را تلخ مي‌كريدم. چرا سپاس نمي‌گزاريد؟
اگر نصيحت‌هاي شما به صورت ذيل باشد، فرزندتان (به ويژه نوجوان) در برابر آن، مقاومت رواني خواهد داشت.
همراه با سرزنش: نصيحت‌هاي خود را با سرزنش همراه نكنيد. جمله‌هايي مانند «تو كي آدم مي‌شي» هنگام نصيحت، اثر آن را از بين مي‌برد.
همراه با دستور: پندهاي خود را در قالب امر القا نكنيد. جمله‌هايي چون بهت دستور مي‌دم كه... اثربخش نخواهد بود.
با القاب زشت: هنگام نصيحت از القاب زشتي چون شلخته، بي‌عرضه، چلفتي، چلاق، چل‌من و... بپرهيزيد.
با تهديد: نصيحت همراه با تهديد، نوجوان را به مقاومت رواني و لجاجت مي‌كشاند؛ پس او را با جمله‌هايي چون «اگه يك بار ديگه...» تهديد نكنيد.
با هشدار: برخي والدين گمان مي‌كند كه اگر پندهاي خود را با هشدارهايي چون «بدبخت مي‌شي؛ بيچاره مي‌شي؛ به گدايي مي افتي و...» همراه كنند، اثر بيشتري خواهد داشت؛ حال آنكه چنين نيس؛ بلكه ممكن است بيچارگي و بدبختي را به فرزند خود تلقين كنند.
با تحريك شديد عواطف: گاهي والدين به ويژه مادر، هنگام نصيحت فرزند خود، عاطفه او را بيش از حد تحريك مي‌كنند كه به جريحه‌دار كردن عاطفه، بيشتر شباهت دارد.
تحريك عاطفه و احساس فرزند، شيوه‌اي خوب براي تربيت فرزند است اما اگر با جمله‌هايي چون «با اين كارت منو روونه قبرستون مي‌كني» همراه شود، افزون بر ف شارهاي روحي بر او، اثر خود را نيز از دست خواهد داد.
با طعنه و تمسخر: هنگام پند دادن به فرزند خود، به او طعنه نزنيد و مسخره‌اش نكنيد: «در سليقه رو دست نداري!»
با نقش دادن: هنگام نصيحت فرزند، هرگز به او نقش‌هاي منفي (تو مايه ننگ خانواده ما هستي) ندهيد؛ زيرا به جهت اثر تلقيني آن، ممكن است باور كند.
به شكل سخنراني: گاهي والدين به ويژه پدر هنگام نصيحت فرزند خود، بيست دقيقه سخنراني مي‌كنند و جالب آنكه در پايان سخنراني مي‌گويند:
من گنگ خواب ديده و عالم تمام كر
من عاجزم زگفتن و خلق از شنيدنش
اگر ميخواهيد فرزندتان در برابر پندهاي شما مقاومت كمتري داشته باشد، افزون بررعايت شرايط نصيحت از جمله‌هاي كوتاه استفاده كنيد.
بياييد از اولياي الاهي و امامان معصوم عليهم السلام درس بگيريم كه با سخنان كوتاه خود (كلمات قصار)، آثار شگرفي بر مخاطبان خود مي‌گذاشتند.
فضيل عياض و بشر حافي را جمله‌هايي كوتاه دگرگون ساخت.
1392/8/4
