وای چی کردی؟
رسول خدا (ص) مي‌فرمايند: سفارش مي‌كنم كه با جوانان به نيكي رفتار كنيد؛ زيرا پاكدل‌تر از ديگران هستند و قلبي لطيف‌تر از ديگران دارند.
به راستي چند درصد از اوليا و مربيان به اين سفارش دلنشين حضرت رسول (ص) توجه مي‌كنند؟
در نوشته‌هاي مادر حسام، موارد زير به چشم مي‌خورد:
خيلي حساس است به خصوص نسبت به برادرانش و زود از دست آن‌ها عصباني مي‌شود. كارهايش عذاب‌آور است و موجب آزار و اذيت افراد خانواده و ديگر افراد مي‌گردد.
به بزرگ‌ترها احترام نمي‌گذارد و بيشتر وقت‌ها حرف‌هاي بد مي‌زند و با آن‌ها يكي به دو مي‌كند. اگر من، معلم يا هر كس ديگر از او بخواهيم كاري انجام دهد انگار حرف ما را نشنيده است و با بي‌اعتنايي رد مي‌شود.
بيشتر وقت‌ها پرخاشگري مي‌كند و حتي برادرانش را كتك مي‌زند.
اگر وسيله‌اي از او خراب شود يا يكي از بچه‌ها به آن دست بزند، درصدد برمي‌آيد كه فرد خطاكننده يا فرد ديگري را آزار و اذيت كند.
آن قدر دوستانش را در مدرسه آزار داده يا شيشه‌هاي مدرسه را شكسته و بي‌احترامي كرده است كه او را از مدرسه اخراج كرده‌اند (البته به طور موقت براي تنبيه)، از كلاس ورزش نيز- كه بسيار به آن علاقه دارد- به دليل آزار و اذيت ديگران اخراج شده است.
شرح موضوع
رفتارهاي پرخاش‌گرانه نشانه‌اي از اختلال بي‌اعتنايي مقابله‌اي است . تصميم گرفتم يك آزمون روان‌شناسي انجام دهم كه نتايج آن، پرخاشگري، اضطراب، بي‌اعتنايي، گرايش‌هاي مانيك، عدم اعتماد به نفس و ... بود كه مصاحبه با مادر، گفت‌وگو با حسام، نتايج تست و رفتارهاي او نيز تأييدكننده‌ي مطالب فوق بود.
حسام بعد از پرخاش‌گري‌هايش خيلي پشيمان مي‌شود، او افرادي را كه آزار مي‌دهد دوست دارد؛ ولي نمي‌تواند از آن‌ها معذرت‌خواهي كند، او اعتقادات مذهبي دارد و مسافرت، تفريح و گردش را بسيار دوست دارد.
سعي كردم به حسام به عنوان يك فرد ارزشمند، توانمند و بامنزلت نگاه كنم و به او احترام بگذارم تا احساس ارزشمندي و امنيت در وي به وجود آيد.
توضيح وضعيت موجود
حسام از دعوا خوشش مي‌آيد؛ گرچه بعد از آن پشيمان مي‌شود.
او دنبال بهانه‌جويي است و براي پيدا كردن بهانه با ديگران مشاجره مي‌كند.
وسايل را بدون اجازه جابه‌جا كرده، تغيير مكان مي‌دهد.
سعي مي‌كند براي جلب توجه، روي در و ديوار مدرسه و ميز و نيمكت كلاس بنويسد.
گاهي دروغ مي‌گويد و نمي‌توان به او اعتماد كرد.
در دعواهاي پيش آمده هيچ‌گاه خود را مقصر نمي‌داند.
هميشه از خوبي‌هاي خود مي‌گويد و به اصلاح ديگران اصرار دارد.
حالت تدافعي دارد، حتي اگر رفتار دوستانه باشد.
مي‌خواهد به همه دستور بدهد.
از مقررات سرپيچي مي‌كند (خانه، مدرسه، اجتماع).
اگر از او كاري خواسته شود، نشنيده مي‌گيرد و بي‌توجهي مي‌كند.
اعتقادات مذهبي دارد كه ناشي از تلقين‌هاي پيوسته‌ي خانواده است؛ براي مثال به او مي‌گويند: اگر تو اين كار را بكني امام زمان از تو بدش مي‌آيد يا به جهنم مي‌روي و ... .
علت چيست؟ (تجزيه و تحليل اطلاعات)
داشتن پدر و مادر سخت‌گير و اصلاح‌گر.
فشارهاي بيش از اندازه‌اي كه محيط خانه و مدرسه به حسام وارد مي‌كردند، براي اين كه او خوب باشد.
كمبود محبت و عاطفه در خانواده به دليل زياد بودن جمعيت و دو گروه بودن بچه‌ها (بچه‌ها از دو مادر بودند).
نياز داشتن به محبت دوستان و هم‌كلاسي‌هايش.
نياز به مورد توجه قرار گرفتن.
نياز داشتن به گردش و تفريح.
اثرپذيري از بعضي دوستان.
عملكرد ضعيف و غيركارشناسي اولياي مدرسه و پدر و مادر در برابر كارهاي حسام.
راه‌حل‌هاي پيشنهادي به مادر
سعي كنيد بردبار و صبور باشيد و قبل از عمل، فكر كنيد.
سعي شما بر اين باشد كه بهانه‌هاي پرخاشگري را از او دور سازيد؛ بنابراين وسايل موردنياز او از قبل آماده باشد تا بهانه‌ي كمتري دست او بدهيد.
هميشه او را زيرنظر نگيريد و سعي در اصلاح او نداشته باشيد.
هرگز با او مشاجره نكنيد و زمان‌هاي بي‌كاري‌اش را با فعاليت‌هاي مختلف پر كنيد.
سعي كنيد تفريحات و سرگرمي‌هاي دلخواه او را در حد توان آماده كنيد (گردش، مسافرت و ...).
اصلاح رفتار
پيشنهادهاي فوق، راه‌هايي براي تغيير رفتار حسام بود؛ اما هنوز قسمت‌هايي از كار؛ يعني خانواده و اصلاح رفتار دانش‌آموز مانده بود.
عامل تقويت و تنبيه مي‌توانند نقش مهمي در كيفيت يادگيري داشته باشند؛ بنابراين مدل الگوسازي در ايجاد و ريشه‌ي ويژگي‌هاي شخصيت داراي اهميت خاصي است. در اين جا مشخص مي‌شود كه مدل‌هايي مانند پدران و مادران، كودكان، مربيان، تلويزيون و ديگر عوامل تا اندازه‌ي بسياري در سازماندهي و شكل‌گيري رفتار فرد تأثير دارند و فرد، رفتارهاي مطلوب و نامطلوب را از طريق مدل به وسيله‌ي الگوسازي كسب مي‌كند؛ البته ما در تعاليم ديني خود چنين سفارش‌هايي داريم؛ مانند:
«اِنَّ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ.» (سوره احزاب، آيه 2)
در وجود رسول خدا (ص) براي شما اسوه‌ي نيكويي است.
خصوصيات شخصيتي كودك پرخاشگر
دوست دارد دعوا كند.
دنبال بهانه‌جويي است و با ديگران مشاجره مي‌كند.
بدون اجازه، وسايل را جابه‌جا مي‌كند.
روي ميز، ديوارهاي كلاس و خانه مي‌نويسد.
غير قابل اعتماد است.
بي‌توجه است.
گاهي خود را به كري مي‌زند.
نظم و مقررات را رعايت نمي‌كند.
به همه دستور مي‌دهد.
حالت دفاعي دارد.
هيچ‌گاه خود را مقصر نمي‌داند.
مزاحم ديگران مي‌شود.
قلدري مي‌كند.
تهديد مي‌كند.
نصايح بزرگ‌ترها را نمي‌پذيرد.
علل احتمالي پرخاشگري كودكان
اثرات محيطي
فشارهاي بيش از حد
ضعف قوانين مدرسه و خانه
والدين يا معلمين سخت‌گير
ترس
تأييد رفتارهاي درست يا نادرست او توسط والدين
كمبود محبت
احساس تنفر
نياز به توجه ديگران
شرايط نامناسب خانوادگي
واكنش نسبت به رفتار ديگران
عدم احساس رضايت و خوشحالي
1392/6/16
