چند توصیه به مادرانی که شیر می‌دهند
اگر تصمیم دارید به نوزادتان شیر دهید طی دوران بارداری سینه‌های خود را ماساژ بدهید و بلافاصله پس از تولد نوزاد شیر دادن را شروع کنید. سینه خود را میان انگشت اشاره و انگشت میانه بگیرید، با این کار سینه شما به سمت پایین متمایل می‌شود و بینی کودک در حالتی آزاد قرار می‌گیرد. طی دروان شیردهی از مایعات به میزان زیاد استفاده کنید (3 تا 4 لیتر در روز) و با استفاده از جوشانده‌ها ترشح شیر را تحریک کنید.
سعی کنید در این دوران از بهداشت غذایی متعادلی برخوردار باشید و مواد غذایی شما شامل پروتئین، لیپید، گلوسید، فیبر و ویتامین باشد. روزانه 4 تا 5 وعده غذایی مصرف کنید، این غذاها باید اشتهاآور بوده، مرتب و در کمال آرامش مصرف شوند. مادری که از شیر خود نوزاد را تغذیه می‌کند باید از خوردن مواد غذایی مثل کلم و پیاز که طعمی تند دارند پرهیز کند، چرا که این گونه مواد غذایی عطر خاصی به شیر می‌دهد. البته نوزاد می‌تواند به آن عادت کند. چای و قهوه را در حد اعتدال مصرف کنید. از خوردن برخی مواد غذایی که از نظر اسیدهای آلی غنی هستند مانند اسفناج و میوه‌های سرخ پرهیز کنید زیرا کودک را دچار اسهال می‌کند. طی دوران شیردهی به نوزاد از رژیم‌های لاغری و مصرف الکل و دخانیات جداً خودداری کنید.
اگر سینه شما دارای شکاف است به کودک اجازه ندهید مدت زمان طولانی از آن استفاده کند و پس از هر بار شیردهی سینه‌ها را شسته و خشک کنید. می‌‌توانید از پمادهای سوختگی نیز استفاده کنید و اگر سینه شما دچار انسداد شده، سینه سفت و دردناک را باید زیر دوش آب گرم خالی کنید.
نیازهای غذایی مادر در دوران شیردهی
در دوران بارداری، جنین بسیاری از ذخایر بدن مادر را مصرف می‌کند و اگر مادر در دوران شیردهی تغذیه نامناسبی داشته باشد، به مرور خصوصاً با زایمان‌های مکرر قوایش تحلیل می‌رود، استخوان‌هایش پوک می‌شود، ریزش مو پیدا می‌کند و گاهی از ترس این که این عوارض پیش آید آنقدر پرخوری می‌کند که وزنش بالا رفته و بازگشت به وزن پیش از بارداری بسیار مشکل خواهد شد. پس بسیار اهمیت دارد مادر دقیقاً بداند چه میزان انرژی و مواد مغذی نیاز دارد.
انرژی: مادر برای تهیه شیر 500 کالری انرژی اضافه بر نیاز بدنش لازم دارد. به عبارتی اگر پیش از بارداری 2000 کالری انرژی در روز نیاز او را تأمین می‌کرده، در شیردهی 2500 کالری انرژی لازم دارد. علاوه بر این 500 کالری مقداری انرژی هم از چربی‌های ذخیره شده در دوران بارداری تأمین می‌شود که این مسأله باعث می‌شود، اگر مادر بر اساس مقادیر خواسته شده در این دوران غذا مصرف کند به مرور هر ماه نیم کیلو لاغر می‌شود (چاقی دوران بارداری برطرف خواهد شد). بر اساس میزان انرژی لازم در دوران شیردهی، غذاهای تأمین‌کننده آن داده می‌شوند.
پروتئین: در دوران شیردهی نیاز مادر به پروتئین فقط 15 گرم اضافه می‌شود. از این رو کل پروتئین موردنیاز حدود 65 تا 70 گرم در روز است. این میزان پروتئین با مصرف 3 لیوان شیر در روز، 1 عدد تخم‌مرغ و 180 تا 300 گرم گوشت و حبوبات تأمین می‌شود.
املاح: بهترین املاح کلسیم و آهن هستند که اگر مادر مشکل کم‌خونی داشته باشد و یا در معرض کم‌خونی باشد مصرف قرص فروسولفات ضروری است. برای تأمین کلسیم مادر باید در روز 3 تا 4 لیوان شیر کم‌چربی و سبزیجات برگ سبز مثل اسفناج، نعناع، جعفری، کرفس و کلم و نیز مغز بادام و بادام زمینی مصرف کند.
پس خیلی خوب است که مادر شیرده هفته‌ای یک بار خورش کرفس بخورد و هر روز چند عدد بادام و بادام زمینی میل کند.
بهتر است مادرانی که کم‌خونی دارند، هفته‌ای یک بار جگر بخورند و در طول روز حتماً 1 عدد تخم‌مرغ و مقداری گوشت قرمز میل کنند. گردو نیز برای این مادران مفید است.
ویتامین‌ها: برای تأمین ویتامین‌های لازم، مادر حتماً به 5 تا 6 لیوان سبزیجات تازه به صورت سالاد، سبزی خوردن و یا پخته شده در غذا نیاز دارد و بایستی هر روز 4 تا 5 عدد میوه مصرف کند.
چربی‌ها: در شیر مادر یک سری چربی‌های غیراشباع موجود است که در غدد پستان ساخته نمی‌شوند و باید از طریق غذا تأمین شوند. پس بهتر است مادر هفته‌ای یک بار ماهی مصرف کند و از روغن زیتون در سالادش استفاده کند.
آب: مادر در روز به 6 تا 8 لیوان آب یا آب میوه نیاز دارد.
نمونه یک رژیم غذایی مناسب برای یک مادر شیرده
صبحانه
نان سبوس‌دار 3 برش + پنیر 30 گرم + کره 2 قاشق مرباخوری + عسل یا مربا 2 قاشق مرباخوری + شیر کم‌چربی 1 لیوان
ساعت 10
میوه 1 عدد، چای و کیک
نهار
لوبیاپلو با سالاد شیرازی؛ گوشت 120 گرم، کته 15 قاشق غذاخوری، لوبیاسبز پخته یک‌دوم لیوان، روغن مایع 2 قاشق مرباخوری، ماست کم‌چربی 1 لیوان، خیار 1 عدد، گوجه 1 عدد، پیاز یک‌دوم عدد به همراه آبلیمو و روغن زیتون.
عصرانه
میوه 2 عدد، نان 2 برش، پنیر 30 گرم، گردو 2 مغز کامل.
شام
کوکوی سبزی با ماست؛ تخم‌مرغ 1 عدد، سبزی خام 2 لیوان، نان 2 برش، روغن مایع 2 قاشق غذاخوری، ماست کم‌چربی 1 لیوان.
پیش از خواب
شیر کم‌چربی 1 لیوان، عسل 1 قاشق غذاخوری.
این رژیم حاوی 2700 کالری انرژی، 344 گرم کربوهیدرات، 97 گرم پروتئین و 88 گرم چربی است.
تحقیقات اخیر نشان داده کودکانی که با شیر مادر تغذیه شده‌اند، کمتر از کودکانی که با شیر گاو تغذیه شده‌اند، به بیماری دیابت نوجوانی (یا دیابت وابسته به انسولین) و بیماری MS مبتلا می‌شوند و این خبر اهمیت شیر مادر را نشان می‌دهد.
چه مواد غذایی برای مادران شیرده مجاز نیست؟
1) دم‌کرده‌های گیاهی: گاهی دم‌کرده‌های گیاهی مثل چای نعناع و گل گاوزبان موجب بروز اثرات جانبی مثل تهوع و استفراغ در مادر می‌شود و ترکیبات این نوشیدنی‌ها وارد شیر شده و امکان دارد همین اثرات در نوزاد هم بروز کنند.
2) کافئین: کافئین وارد شیر مادر شده و موجب تحریک‌پذیری نوزاد می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود مادر شیرده کمتر از 2 لیوان در روز قهوه و کوکا مصرف کنند، شکلات و کاکائو هم دارای تئوپرومید است که مانند کافئین محرک است و بهتر است مصرفش محدود شود.
3) قند مصنوعی: اثر قندهای بدون کالری و محصولات شیرین و بدون قند بر نوزاد نامشخص است. پس بهتر است مصرف این مواد در شیردهی محدود شود.
4) ادویه‌جات زیاد: مصرف زیاد ادویه طعم شیر مادر را عوض می‌کند که بهتر است در شیردهی کمتر ادویه مصرف شود.
دانستن نیازهای تغذیه‌ای یک مادر شیرده، برای مادرانی که از مکمل‌های ویتامین و املاح استفاده می‌کنند ضروری است تا از مصرف بیش از حد مکمل‌ها جلوگیری شود.
شیردهی و مصرف دارو
مادران شیرده باید در مصرف دارو بسیار دقت کنند. تقریباً هر دارویی که مادر مصرف کند به نسبتی وارد شیر او می‌شود. ولی در عین حال چون مقدار این مواد در شیر بسیار کم و تحت تأثیر عوامل مختلف است نباید مادران را از شیر دادن بازدارد.
مصرف داروهایی نظیر استامینوفن، آسپرین، مسکن‌های ساده، داروهای ضدسرماخوردگی و آنتی‌هیستامین‌ها به مقدار معمولی و مدت کوتاه و نیز اکثر آنتی‌بیوتیک‌ها مانعی برای شیر دادن نیست و هرگاه پزشک مصرف آنها را ضروری تشخیص دهد مادر می‌تواند از آنها استفاده کند و به شیردهی هم ادامه دهد. از جملۀ داروهایی که مصرف آنها در دوران شیردهی ممنوع است و در صورت ضرورت پیدا کردن مصرف آنها، باید شیردهی را قطع کرد، می‌توان به داروهای ضدسرطان، مواد رادیواکتیو، ترکیبات طلا، لیتیم و بروموکریپتین اشاره کرد.
در مادرانی که سیگار می‌کشند یا مقادیر زیادی چای پررنگ، قهوه یا نوشابه‌های رنگی می‌نوشند، ورود این مواد به شیر می‌تواند موجب بی‌قراری شیرخوار شود.
مواد شیمیایی مانند حشره‌کش‌ها، د.د.ت و نظایر آن نیز وقتی برای سمپاشی به کار می‌روند به مقدار کم به شیر مادران وارد می‌شوند.
