روزه و درمان عادت هاي غلط شخصي و اجتماعي

روزه عامل بسيار مؤثري در ترك عادت‏هاي غلط به شمار مي‏رود روزه زنجيرها را مي‏گسلد و به آدمي گوشزد مي‏كند كه عادت‏هايش هرگز اموري اصيل و طبيعي نمي‏باشند تا راه گريزي از آنها نباشد. بلكه چيزهايي هستند كه نفس، بر انسان تحميل كرده و يا در شرايطي مجبور به آنها شده است. برخي عادت‏هاي غلط شخصي عبارتند از: استعمال دخانيات، خواب در ساعات مخصوص، مصرف زياد برخي خوردني‏ها و يا نوشيدني‏ها.

وقتي اين حالت در او رشد پيدا كرد، به تدريج قدم فراتر نهاده به درمان عادتهاي غلط اجتماعي مي‏پردازد. برخي عادتهاي غلط اجتماعي عبارتند از: شب نشيني‏ها، تشكيل محافل گناه، اعتياد به الكل و ساير امور شهواني كه همه بر اثر ضعف اراده، آدمي را اسير خود مي‏كنند و معتادش مي‏سازند 

پرورش روحيه ‎ي مواسات و برابري :
يكي ديگر از آثار روزه در بعد اجتماعي، پرورش روحيه ي مواسات و برابري در افراد جامعه نسبت به همديگر است. مواسات به معناي در يك سطح قراردادن ديگران و يا مقدم داشتن آن‎ها بر خود ـ به ويژه در امور مالي ـ است كه از ويژگي‎هاي برجسته و مثبت در نظام اخلاق اسلامي و نيز از خصلت‎هاي مؤمنان به حساب مي‎آيد.

همدردي با افراد نيازمند و شريك ساختن آن‎ها در نعمت‎هايي كه انسان در اختيار دارد، يكي از خصلت هاي مفيد و مورد تاييد و تاكيد اسلام بوده است.

با توجّه به فضاي معنوي اي كه در ماه مبارك وجود دارد زمينه‎ي مساعد براي پرورش روحيه‎ي همدردي و كمك به ديگران، در افراد فراهم مي‎آيد. از اين رو در منابع ديني به مسلمانان توصيه شده كه در ماه رمضان بيش از هر زمان ديگر به نيازمندان كمك نمايند. پيامبر (ص) در اين باره فرمودند: " ماه رمضان، ماه مواسات و همدردي با ديگران است و در اين ماه روزي انسان مؤمن زياد مي‎گردد. "

نوع دوستي:
يكي ديگر از آثار تربيتي روزه در بعد اجتماعي، ايجاد رقت و نوع دوستي در اغنيا و ثروتمندان نسبت به افراد ضعيف جامعه است. روزه ي ماه رمضان باعث مي‎شود كه ثروتمندان حال و روز فقرا و مستمندان را بهتر درك كرده و به طور محسوس لمس نمايند كه آن‎ها در اثر فقر، در طول سال به چه سختي و وضعيت رقت باري روزگار مي‎گذرانند. اين امر باعث مي‎شود كه روحيه‎ي ترحم، نوع دوستي، مهرباني و دل سوزي نسبت به فقرا براي آن‎ها حاصل گردد.

در روايات اسلامي به اين اثر روزه اشاره شده است. چنان كه امام صادق(ع) در جواب هشام مي فرمايند: "... شخص متمكن و پول دار هرگز احساس گرسنگي را درك نكرده تا بر شخص فقير و بي بضاعت رحم كند، چرا كه آنان هر وقت هرچه خواسته‎اند در اختيارشان بوده و رنج نداري را نچشيده‎اند پس خداوند خواسته به ثروتمند هم، طعم گرسنگي را بچشاند و اين درد را براي او ملموس سازد، تا شايد دل او براي افراد بي‎چاره نرم شده، بر گرسنگان ترحم كنند. "
در روايت ديگري از امام صادق(ع) آمده است كه فرموند:  "روزه را خدا واجب كرده تا افراد ثروتمند درد گرسنگي را بيابند و بر فقرا ترحّم نمايند. "

امام حسن عسگري(ع) نيز در اين رابطه مي فرمايند:  "روزه را خداوند واجب كرده تا ثروتمندان مزه و طعم گرسنگي را لمس كنند تا شايد بر فقرا ترحّم نمايند. "
از مجموع آن چه بيان گرديد استفاده مي‎شود كه يكي از مهم ترين اثر تربيتي روزه در بعد اجتماعي پرورش روحيه‌ي مهرورزي و دل-سوزي و نوع دوستي در ميان افراد ثروتمند نسبت به افراد نيازمند و فقير است. روزه به دليل اين كه با دشواري و تحمّل گرسنگي و محروميت همراه است، عواطف انسان دوستانه را در وجود ثروتمندان تحريك نموده، آن‎ها را به سوي همدردي وكمك به نيازمندان سوق مي‎دهد.

تساوي افراد در برابر قانون:
يكي از آثار تربيتي روزه در بعد اجتماعي، احساس تساوي و برابري افراد جامعه در برابر قانون و برنامه‎هاي ديني است. يكي از باورهاي مثبت و سازنده در زندگي اجتماعي اين است كه همه‎ي افراد خود را در برابر قانون در سطح ديگران دانسته، معتقد باشند به طور برابر درباره‎ي همه‎ي افراد جامعه جاري مي‎شود. وجود اين باور كه همه‎ي افراد در برابر قانون يك سان هستند، باعث آرامش خاطر افراد گرديده، زمينه ساز امنيت اجتماعي مي‎شود. اگر همه‎ي افراد جامعه احساس كنند هيچ كس از دايره ي قانون بيرون نيست با مرور زمان روحيه ي قانون مداري در جامعه تقويت مي‎گردد.

خداوند در ماه رمضان، تساوي و برابري افراد در برابر قانون را اعمال داشته و همه را به طور يك سان موظف به روزه داري كرده است. چنان كه امام صادق(ع)به همين مطلب اشاره كرده و در جواب "هشام بن حكم " درباره ي فلسفه‎ي وجوب روزه مي فرمايند : "علّت وجود روزه آن است كه فقرا و ثروتمندان يك سان شوند. ... پس خداوند خواسته به وسيله‎ي روزه، بين بندگان خود تساوي برقرار كند...

خداوند خواسته در ماه رمضان همه‎ي افراد جامعه بطور يك سان طعم گرسنگي و تشنگي را چشيده، محروميت ها و سختي ها و فشارهاي ناشي از روزه داري را در كنار هم تحمل نمايند .

صرفه جويي:
يكي ديگر از آثار تربيتي روزه كه در زندگي اجتماعي افراد بروز و ظهور پيدا مي‎كند، صرفه جويي در مصارف زندگي افراد است. در ماه رمضان به دليل حذف برخي از وعده‎هاي غذايي و سفارش اسلام به كم خوردن در موقع افطار، انسان مي‎تواند مقداري از درآمدهاي خود را پس انداز و ذخيره نمايد و سپس از آن در راه‎هاي خير به ويژه كمك به افراد نيازمند جامعه استفاده كند، امام صادق(ع) در بيان آثار روزه مي فرمايند: "يكي از آثار روزه احسان به فقراست. "

بنابراين جامعه ي اسلامي مي‎تواند با برنامه ريزي درست و فرهنگ سازي كارآمد، مردم را هدايت و تشويق نمايد كه مقداري از هزينه‎هاي زندگي را در ماه رمضان كم و پس انداز كنند و از آن در جهت كمك به فقرا و نيازمندان جامعه استفاده كنند و بخشي از نيازهاي آنان را برطرف سازند.

كاهش جرايم:
يكي ديگر از آثار روزه‌داري، كاهش جرم و گناه در جامعه است. در ماه مبارك رمضان در اثر كنترلي كه افراد روزه‌دار بر خواسته ها و تمايلات خودشان دارند، عوامل و زمينه‌هاي گناه به مقدار قابل توجهي كاهش پيدا مي‌كند. از اين رو به مقدار زيادي از جرايم كاسته شده و امنيت اجتماعي به ميزان زيادي افزايش مي‌يابد. شايد آن چه در روايات اسلامي درباره‌ي به زنجيرشدن شيطان و عوامل آن وارد شده، اشاره به همين اثر روزه‌داري باشد. چنان كه پيامبراكرم(ص) فرمودند: " اي مردم زماني كه هلال ماه رمضان طلوع كند شيطان و عواملش در زنجير مي شوند و ... درهاي آتش بسته مي‌شود. "
در بيان ديگري از پيامبر اكرم(ص) آمده است : " در آغاز ماه رمضان عوامل شياطين در بند مي‌شوند. "
شايد بتوان گفت كه منظور پيامبراكرم(ص) از به زنجيرشدن شياطين، كاهش يافتن عوامل و زمينه‌هاي گناه در ماه رمضان است. با كاهش جاذبه‌ها و زمينه‌هاي گناه، وسوسه‌هاي شياطين نيز كارايي خود را از دست مي‌دهد؛ گويي كه شيطان در بند شده و نمي‌تواند انسان‌ها را به سوي گناه، خلاف و فساد بكشاند. بدين ترتيب مي‌توان گفت كه يكي از آثار و پيامدهاي روزه‌داري كاهش جرم و خلاف در جامعه و افزايش امنيت اجتماعي است.

ازمجموع آن چه بيان گرديد مي‎توان نتيجه گرفت كه ماه مبارك رمضان از ديدگاه اسلام از فضيلت و اهمّيت زيادي برخوردار بوده، ماه تعيين سرنوشت، تقسيم روزي، مشخّص شدن اجل‎ها و ماه نزول قرآن خوانده شده است. اين ماه بر اساس روايات اهل بيت(ع) ماه مغفرت و آمرزش، ماه بركت و ماه ضيافت الهي است.

كساني از بركت اين ماه به گونه ي كامل بهره‎مند مي‎شوند كه روزه داري را به صورت كامل‎تري رعايت نمايند و علاوه بر امساك از مفطرات روزه، بر اعضا و جوارح خود نيز مسلّط بوده، آن‎ها را كنترل نمايند و در صورت ممكن فكر و ذهن خود را از تفكّر درباره ي گناه مصون بدارند.

روزه آثار تربيتي فراواني در پي دارد كه در اين مقاله به برخي از آن ها به طور اجمال اشاره شده است. مي توان تقويت اراده، پرورش صبر و پاي داري، تعديل غرايز و بيداري و غفلت زدايي را به عنوان آثار تربيتي فردي و نيز مساوات، پرورش روحيه ي همدردي و مواسات و صرفه جويي را از آثار تربيتي روزه در بعد اجتماعي به حساب آورد. ضمن اينكه در بعد عبودي، باعث تقويت روحيه ي عبوديت و نزديكي بنده به خدا مي شود.

ارسال نظر :نام : اي ميل : سایت : نظر شما : کد امنیتی