نوجوان و حیات عاطفی
خصوصیات عاطفی نوجوانی
در این دوره، حساسیت‌ها، به خود گرفتن‌ها و زودرنجی‌ها بیش از هر دوره دیگری شخصیت نوجوان را تحت تأثیر قرار می‌دهند و این جنبه از شخصیت او نمایان‌تر و مشخص‌تر جلوه می‌کند. این حساسیت‌ها در نوجوانان، هیچ‌گاه خود را در یک محیط محصور نمی‌نمایند، بلکه به راحتی گسترش می‌یابند.
بی‌ثباتی عاطفی
نوسان‌های عاطفی، یکی از بزرگترین مشخصه‌های این دوره است. متأسفانه غالباً بی‌ثباتی عاطفی و هیجانی، ناگزیر آنها را مواجه با انتقاد می‌سازد و نوجوانان با وجود داشتن دوستان متعدد علاقه‌مند هستند که اوقات خود را در تنهایی بگذرانند. در برخی موارد وقتی بی‌ثباتی عاطفی نوجوانان با برخوردهای نامناسب بزرگسالان درهم آمیزد، به نوعی پریشانی عاطفی منجر می‌گردد، به گونه‌ای که نوجوانان احساس می‌کنند که دارند فرو می‌ریزند و تکیه‌گاهی برای سروسامان بخشیدن به وضعیت عاطفی خود ندارند.
- خواهش‌های متضاد
گاهی از او احساسات ظریف و گاه احساسات خشن سر می‌زند. کنجکاوی او در این دوران، شدیداً تحریک می‌شود و تمایل زیادی به حل مسایل پیدا می‌کند. البته گاهی اوقات نیز نسبت به این مسایل بی‌اعتنا است.
- احساسات نامطبوع
اگرچه نوجوان گاهی امیدوار و گاهی مأیوس و ناامید است، اما در مجموع غلبه و برتری با احساسات نامطبوع و منفی است. یعنی یک حالت نومیدی او را احاطه و به راحتی و آسانی دلسرد می‌کند. مسأله دیگری که بی‌ارتباط با احساسات منفی نیست در خود فرورفتگی نوجوان است. بلوغ، زمان تأمل در افکار، احساسات و اندیشه‌های گوناگون است و فرد بیشتر به دنیای درون گرایش دارد تا دنیای برون. نوجوان گوشۀ تنهایی را بر حضور در جمع ترجیح می‌دهد.
تنهایی برای فکر کردن و تمرکز اندیشه، فرصتی ارزشمند برای نوجوانان است. این موقعیت به صورت متعادل می‌تواند آثار مثبتی به همراه داشته باشد. از آنجا که نوجوان در این شرایط، نیازمند تفکر و خوداندیشی است، لذا اولیا و مربیان باید این فرصت را به او بدهند تا با خود تنها باشد. در عین حال باید از او غفلت نکنند و مراقب حالات و روحیات او باشند.
- تخیل‌گرایی
صفت بارز و مشخص این دوره از نظر عاطفی، خیال‌پردازی شدید و وسیع نوجوان است. نوجوان تصور می‌کند واقعیت‌های دنیای خارج در عالم خیال نیز قابل دسترس است، لذا به عالم تخیلات رو می‌کند. شک نیست که تخیلات موجب تقویت نیروی ذهن و اندیشه می‌شود، لکن لازمۀ آن، جهت دادن و تمرکز بخشیدن به آن است.
لازم به یادآوری است که روابط معیوب و نامناسب والدین و اطرافیان نوجوان با وی، او را به خیال‌پردازی و انزواجویی بیشتر سوق می‌دهد و در نتیجه در پاره‌ای از موارد منجر به اتخاذ روش‌های دفاعی می‌گردد. دروغ‌پردازی افسانه‌ای و تخیلاتی، یکی از روش‌ها است.
هر اندازه رشد عقلانی نوجوان، نیروی تشخیص و واقع‌بینی نوجوان بیشتر شود، از میزان و حجم خیال‌پردازی کاسته خواهد شد.
یکی از اهداف تخیلات و تصورات نوجوان، خود او است. علاقه نوجوان به اکتشاف دنیای درونی خویش، زمینه مناسبی است که بتوان به او یاری رسانید که این مرحله را نیز با موفقیت سپری کند، به عنوان مثال، گفتگوهای صمیمانه و سازندۀ اطرافیان نوجوان با وی در باب چگونگی شناخت خود و تحلیل افکار و احساساتش، او را در این امر خطیر و دشوار توانایی خواهد بخشید. کتاب‌های مفید و سالم در این زمینه به کمک والدین و مربیان می‌شتابند و می‌توانند اطلاعات مفیدی را در اختیار نوجوان علاقه‌مند قرار دهند. اگرچه باید اذعان نمود که متأسفانه تعداد این نوع کتاب‌ها محدود و نادر است، لکن نویسندگان متعهد و دردآشنا، باید همت والای خویش را به کار گیرند تا خلأ بزرگ اطلاعاتی و علمی نوجوان را در زمینۀ شناخت خود پر کنند.
