آنچه بعد از تولد فرزند دوم باید انجام دهیم
_ در ایام وضع حمل، کودک را به ملاقات مادر ببریم
_ هنگام بازگشت مادر به خانه امکان دسترسی راحت کودک را به مادر فراهم کنیم
برخی بستر مادر و نوزاد را طوری پهن میکنند که فرزند اول نمیتواند به مادر نزدیک شود و وقتی نزدیک مادر میآید، دیگران داد و فریاد به راه میاندازد که «مواظب باش روی بچه نیفتی.» بدین ترتیب کودک اول وجود نوزاد را مانعی برای تماس با مادر دانسته، دشمنی و کینهی او را به دل میگیرد.
_ در ماههای نخستین تولد نوزاد، به فرزند اول بیشتر توجه کنیم |
در ماههای اولیهی تولد نوزاد بخش زیادی از زندگی وی در خواب میگذرد و این فرصت بیشتری را برای توجه به فرزند اول در مقایسه با نوزاد فراهم میآورد. بدین ترتیب فرزند اول احساس نامطلوب را کمتر تجربه میکند. البته به تدریج مادر باید به گونهای رفتار کند که محبتش میان دو فرزند تقسیم شود و نوعی توازن میان آن دو برقرار گردد. اما به دلیل آگاهی و هوشیاری فرزند اول، ایرادی ندارد که ابتدا به او محبت بیشتری شود و رفته رفته محبت را متعادل سازد تا موجب رنجش هیچ یک نشود.
· به تمایل کودک اول برای جلب توجه، دقت کنیم |
فرزند اول که با تولد نوزاد موقعیت خود را در خطر میبیند با بروز واکنشهایی سعی در جلب توجه ما دارد؛ برای مثال بهانهگیری میکند یا پرخاشگری نشان میدهد. در چنین شرایطی اگر توجه کافی به او نشود در بزرگسالی دچار بیماریهای روانی خواهد شد، به طوری که اغلب معتادان و بزهکاران از این دسته افرادند. آنها با وجود فرزند دوم خود را شکستخورده و فاقد همه چیز حس میکنند و این مسأله در زندگی آینده این قبیل افراد اثر زیادی باقی میگذارد.
حال آن که محبت مادر و رفتار درست پدر و اطرافیان مانع بروز بیماریهای روانی و رفتارهای نامطلوب فرزند اول میشود.
· بگذاریم که فرزند اول یک بچه باقی بماند و دوران خوش و خاطرهانگیز خردسالیاش حفظ شود
با وجود این حقیقت که فرزند اولمان تبدیل به خواهر یا برادر بزرگتر میشود، او را از فعالیتهای مختص دوران خردسالیاش محروم نکنیم و نشاط و سرخوشی مختص آن زمان را از او نگیریم.
با گفتن جملاتی مانند: «تو دیگر بزرگ شدهای، این کارها را نکن»، احساس خوش کودک بودن را از او دریغ نکنیم. این انتظار را داشته باشیم که او دوست دارد همچون گذشته در آغوش گرفته شود و از گرمای تن ما و زمزمهها و راز و نیازهایی که زیر گوشش نجوا میکردیم، برخوردار شود.
· خود را آمادهی رویارویی با بداخلاقیها، عصبانیتها و ترشروییهای کودک اول کنیم
اگر فرزند اولمان بهانهگیرتر، بداخلاقتر و وابستهتر از همیشه به نظر میرسد، غافلگیر نشویم. اگر او میگوید: «نوزاد جدید را دوست ندارم» به او نگوییم این احساس بد است بلکه به او اجازهی ابراز احساس خود را بدهیم. اگر کودک بیش از 30 دقیقه آرام مانده است به کنارش برویم. اگر دراز کشیده و زمان خوابیدن نیست او را تنها نگذاریم و برای تشویق کردن او از قبل برنامهریزی کنیم.
· به او یادآوری کنیم که زمانی خودش هم یک طفل شیرخواره و کوچک بود
به او عکسهای دوران نوزادیاش و هدایایی را نشان دهیم که وقتی تازه متولد شده بود، دریافت میکرد و علاقه و توجهی را به یادش بیاوریم که در آن زمان به دست میآورد.
· چند اسباببازی ویژه و مخصوص برای فرزند اول بخریم
· به او مزایای خواهر یا برادر بزرگتر بودن را نشان دهیم
فرزند اول را درگیر فعالیتهایی کنیم که قادر به انجامشان است و میتواند او را از نوزاد مجزا کند. میتوانیم او را در آغوش بگیریم، در حالی که برایش کتاب میخوانیم، عکسهایش را به او نشان دهیم، یک جدول یا معمای ساده را با او حل کنیم و فعالیتهایی را انجام دهیم که متناسب با سن او است. به این ترتیب او از بزرگ شدن و انجام کارهایی که وقتی نوزاد بوده و قادر به انجامش نبوده است لذت خواهد برد.
· کودک را در انجام فعالیتهای مربوط به نوزاد شرکت دهیم
قسمتی از مسؤولیتهای نوزاد را- البته در حد معقول- به فرزند اول بسپاریم؛ مثل نظرخواهی از او دربارهی نوع لباس نوزاد در مهمانی، کمک در تهیهی شیرخشک برای او، خوابانیدن، بازی کردن و سرگرم کردن نوزاد و ... .
مشارکت او در این زمینه موجب میشود که کودک احساس طرد شدن نکند. رفتارهای مناسب او را تشویق کنیم. برای مثال به او بگوییم: «از این که در عوض کردن لباس او به من کمک کردی متشکرم. تو خیلی خوب کمک میکنی.» توجه کنیم اگر تمایلی به کمک کردن نداشت او را مجبور نکنیم.
· بعضی رفتارهای کودک را نادیده بگیریم
بعضی از رفتارها مانند کودکانه صحبت کردن او را نادیده بگیریم. در این هنگام از اتاق بیرون برویم یا مشغول کار شخصی خود شویم. زمانی که رفتار کودک مطلوب است او را تشویق کنیم.
· هنگام شیر دادن نوزاد، به کودک اول توجه کنیم
هنگام شیر دادن نوزاد پاسخ به رفتارهای کودک بزرگتر دشوار است. پیش از برنامهی شیردهی، کودک را با اسباببازیهای مخصوص سرگرم کنیم. به او نوشیدنی و یا یک غذای ساده بدهیم. با دیدن رفتار مطلوب وی در حین شیردهی او را تشویق کنیم. برخی کودکان تمایل به دیدن نوزاد در هنگام شیردهی و یا در کنار مادر بودن را دارند. در این هنگام مادر میتواند کودک را از یک طرف دیگر در آغوش بگیرد و یا دستش را به دور گردن یا کمر او حلقه کند.
· نظم و انضباط را برقرار کنیم
عقیدهی خود را نسبت به منضبط بودن کودک مشخص کنیم و حتی پیش از آن که نوزاد جدید به دنیا آید اجرای قوانین و مقررات را در خانه شروع کنیم. با کودک بحث نکنیم و غر نزنیم بلکه عمل کنیم. کودک باید بداند که پدر و مادر چه رفتاری از او انتظار دارند. پدر و مادر باید در تربیت کودک با یکدیگر هماهنگ باشند. بدرفتاریهای جدی مانند صدمه زدن او به نوزاد باید سریع پاسخ داده شود و با انضباط خاصی با او برخورد شود.
· از تنبیه بدنی استفاده نکنیم
تنبیه بدنی در بیشتر موارد نتیجهی عکس دارد؛ حتی اگر نتیجه دهد باز هم خاطرهی بدی را در ذهن کودک به جا میگذارد و باعث تنفر او از والدین و نوزاد میشود و حتی در مواردی به فکر انتقام میافتد. به خصوص در مواردی که فرزند اول قبلاً تنبیه بدنی نمیشده و یا موارد آن بسیار کم بوده است و اکنون با تولد نوزاد، او بیشتر تنبیه میشود. در این هنگام باید به او حق بدهیم که حسادتی تنفرآمیز نسبت به نوزاد داشته باشد. به جای تنبیه بدنی میتوانیم از تشویق کردن و یا محروم کردنش استفاده کنیم که تأثیر بیشتری دارد.
· کودک را از خانه و خود دور نکنیم
ممکن است برای سهولت کار خود، فرزند بزرگتر را برای مدت طولانی نزد پدربزرگ و مادربزرگ و یا هر آشنای دیگری بفرستیم. این کار تأثیر بسیار بد و مخرّبی را بر روی کودک به جای میگذارد.
· اوقات خاصی را برای توجه به او اختصاص دهیم
خوب است مدتی افراد دیگر خانواده از نوزاد نگهداری کنند تا مادر بتواند با کودک بزرگتر خود تنها باشد و یا حتی مدت کمی برای تفریح بیرون بروند. در لحظاتی هم پدر میتواند با او به گردش برود. حتی اگر فرصتی برای این کار نداریم میتوانیم قبل از خوابیدن فرزند اولمان هرچند دقایقی اندک کنار تخت او بنشینیم، با او حرف بزنیم یا برایش قصه بگوییم و فرصتی را ایجاد کنیم که بتواند با ما دردودل کند و احساس کند که به فکر او هم هستیم.
· بازی کردن با نوزاد و سرگرم کردن او را به کودک بیاموزیم
کودک را برای سرگرم کردن و بازی کردن با نوزاد تشویق کنیم. حرف زدن و بازی با نوزاد برای کودک جالب است و او را آرام میکند. هنگامی که کودک در حالت هوشیاری است، کودک را کنار او و در فاصلهی مناسب قرار دهیم و به او بگوییم تا با اداها و شکلکهای خود مثل درآوردن زبان، نوزاد را سرگرم کند. این نوع بازیها و سرگرم کردن نوزاد به کودک دلگرمی و اعتماد به نفس میبخشد.
· هیچگاه کودک و نوزاد را با هم مقایسه نکنیم
هرگز یک بچه را «شیطان» و دیگری را «آرام» اسم نگذاریم و بر یکی برچسب «شلوغ» و بر دیگری برچسب «ساکت» نزنیم؛ زیرا مقایسه بین آنها منجر به بروز حسادت در کودک میشود.
· رفتار پدر باید درست و مطلوب باشد
رفتار پدر نیز نقش بسیار تعیینکنندهای دارد. او وقتی از راه میرسد نباید ابتدا سراغ نوزاد برود و به او توجه کند بلکه نخست به سمت فرزند اول برود و مانند همیشه با او بازی کند و پس از اتمام بازی دلخواه کودک به او بگوید: «راستی حال خواهر یا برادرت چطور است؟ بگذار سری به او بزنیم.»
· فامیل و اطرافیان نقش مهمی دارند
با ورود نوزاد مسلماً کسانی به دیدار او میآیند، پدربزرگ، مادربزرگ، عموها و داییها و بالاخره دوستان نزدیک که همگی برای دیدن نوزاد میآیند و هدایایی به همراه خود میآورند. چنین موقعیتی برای کودک، بسیار دشوار است؛ زیرا این نوزاد است که بار دیگر کانون توجه قرار گرفته است. بهتر است هنگامی که احساس میکنیم همه در مورد نوزاد حرف میکنند، سیاست به خرج دهیم و از کودک بزرگتر نیز صحبتی به میان آوریم.
برای مثال از او بخواهیم آخرین نقاشیهایش را به میهمانان نشان دهد، از او در حضور میهمانان تعریف کنیم و بگوییم که خیلی به ما کمک میکند و خواهر و یا برادرش را بسیار دوست دارد.
همچنین خوب است هنگامی که مهمانان وارد منزل میشوند ابتدا سراغ فرزند اول بروند و سپس با جلب موافقت او به سوی نوزاد بروند.