از قوانین چه می‌دانیم ؟
از همسرتان شکایت دارید، با همسایه‌تان درگیر شده‌اید، در تقسیم ارث با خانواده‌تان مشکل پیدا کرده‌اید و یا ... هر کدام از این موارد دلیلی است که شما را وادار می‌سازد تا شکایت‌نامه‌ای تنظیم کرده و حق و حقوق خود را مطالبه نمایید. از این که به وکیلی مراجعه نمایید ابا دارید و از این که راز دل خود را با عریضه‌نویس‌ها مطرح نمایید معذب می‌شوید.
حال تصمیم گرفته‌اید خود دادخواستی را تنظیم نمایید و شکایت خود را پیگیری کنید. وقتی شما از کسی شکایتی دارید یعنی مدعی پرونده یا خواهان هستید و برای احقاق حقتان وارد یک دعوای حقوقی می‌شوید حتماً باید دادخواست تهیه کنید.
دادخواست برگه‌های چاپی است که ادعای مدعی در آن درج و برای رسیدگی در مرجع قضایی به دفتر دادگاه ارسال می‌شود. این اوراق را می‌توان در همه دادگستری‌ها و مجتمع‌های قضایی سراسر کشور تهیه کرد؛ اوراقی که اگر اطلاعات خواسته شده در آن به دقت تنظیم شود مقدمه‌ای خوب برای شروع یک دادرسی عادلانه خواهد بود.
در اغلب این برگه‌ها نام و نام خانوادگی، نام پدر، سن، محل سکونت و شغل خوانده، تعیین خواسته و بهای آن در دعواهای مالی، شرح دادخواست، دلایل و منضمات درج گردیده است که توسط خواهان اطلاعات آن تکمیل می‌گردد. اگر هر کدام از این اطلاعات ناقص باشد دادگاه طی اخطاریه‌ای به خواهان فرصت اصلاح می‌دهد و اگر خواهان اقدامی نکند دادخواستش رد خواهد شد. دانستن این که دادخواست ما باید در کدام دادگاه رسیدگی شود مانع سردرگمی و اتلاف وقت می‌شود.
برای همین اگر بدانیم هر کدام از دادگاه‌ها به کدام دسته از شکایت رسیدگی می‌کنند به هدفمان نزدیکتر شده‌ایم.
چه وقت به دادگاه‌های عمومی کیفری برویم؟
رسیدگی به دعاوی کیفری از دادسراها آغاز می‌گردد. اگر از فردی شکایت کیفری داشته باشیم با شکایت در دادسرا و اثبات اتهام او، توسط دادستان کیفرخواست صادر می‌گردد و پرونده جهت صدور حکم به دادگاه عمومی جزایی ارسال می‌گردد. و اگر جرم ثابت نگردد و بی‌گناهی متهم ثابت شود حکم برائت او صادر می‌شود. باید در نظر داشت برخی جرایم به دلیل حساسیتشان مستقیماً در دادگاه کیفری مطرح می‌شوند و در دادسرا پیگیری نمی‌گردند مثل پرونده‌هایی که موضوع آنها جرایم مشمول حد زنا و لواط (به جز سنگسار و اعدام) می‌باشد.
در این میان برخی از جرایم کیفری در شعب ویژه رسیدگی می‌شوند که جرایم اطفال، سرقت، آدم‌ربایی، صدور چک پرداخت‌نشدنی، جرایم صنفی، جرایم مربوط به مفاسد اجتماعی، جعل، کلاهبرداری و جرایم کارکنان دولت از این جمله است. مهم‌ترین مرجع تخصصی کیفری، دادگاه عمومی کیفری رسیدگی‌کننده به جرایم اطفال است که به تمام جرایم اشخاص بالغ و نابالغ زیر 18 سال رسیدگی می‌کند.
در این دادگاه‌ها، قاضی مکلف است تا از ولی یا سرپرست قانونی طفل دعوت کند تا در حین رسیدگی در دادگاه حضور داشته یا برای او وکیل تعیین کند فلذا اگر برای طفل چنین فرصتی مهیا نشود دادگاه برای او وکیل تسخیری تعیین می‌کند. این در حالی است که اگر نگهداری از طفل برای انجام تحقیقات یا جلوگیری از تبانی ضروری باشد یا او ولی یا قیم نداشته باشد تا صدور و اجرای رأی، طفل به کانون‌های اصلاح و تربیت سپرده خواهد شد. برخی اوقات، تشخیص این که دعوای ما جنبه حقوقی دارد یا کیفری دشوار می‌گردد که مشورت با اهل فن این مسأله را حل می‌نماید.
چه وقت به دادگاه‌های عمومی حقوقی برویم؟
دادگاه‌های عمومی به دو بخش عمومی حقوقی و کیفری تقسیم می‌شوند، به طوری که دعوای حقوقی یا مدنی (مثل دعاوی تجاری، امور حسبی، ثبتی، مالکیت‌های معنوی و صفتی، دعاوی خانوادگی، دعوای موجر و مستأجر و دعاوی بین‌المللی) در دادگاه‌های حقوقی و دعاوی که پس از طی مراحل دادسرایی منجر به صدور کیفرخواست می‌شوند در دادگاه‌های کیفری رسیدگی خواهند شد.
دعاوی راجع به اموال غیرمنقول مانند مالکیت، مزاحمت، ممانعت از حق و تصرف عدوانی در دادگاهی اقامه می‌شود که مال غیرمنقول در حوزه آن واقع شده حتی اگر خوانده در آن حوزه مقیم نباشد اما سایر دعاوی در دادگاهی رسیدگی می‌شود که خوانده در آن محل اقامت دارد.
دادگاه‌های خانواده مهم‌ترین دادگاه عمومی حقوقی به شمار می‌روند که به خاطر وسعت موضوعات مطرح شده اهمیت ویژه‌ای می‌یابند. در برخی شهرها این دادگاه‌ها در مجتمع‌های مجزا مستقر شده‌اند. بنابراین اگر فردی نسبت به مهریه، جهیزیه، اجرت‌المثل و نحله ایام زوجیت، نفقه معوقه و جاریه، حضانت و ملاقات طفل، نشوز و تمکین، نسب، نصب قیم و ناظر، حکم رشد، ازدواج مجدد و شرایط ضمن عقد ازدواج دعوایی دارد باید به دادگاه‌های خانواده مراجعه کند. و محل اقامت خوانده، محل دادگاه را تعیین می‌کند.
